Metoda biologiczna jest najpewniejszą kontrolą procesu sterylizacji, ponieważ wykorzystuje żywe kultury mikroorganizmów jako wskaźniki skuteczności sterylizacji. W tym podejściu stosuje się spory, na przykład bakterii Bacillus stearothermophilus lub Bacillus subtilis, które są odporne na procesy sterylizacji. Po przeprowadzeniu cyklu sterylizacji, próbki są hodowane w odpowiednich warunkach, a brak wzrostu mikroorganizmów jednoznacznie potwierdza, że proces był skuteczny w zabiciu drobnoustrojów. Ta metoda jest zgodna z międzynarodowymi standardami, takimi jak ISO 11138, które określają wymagania dotyczące biologicznych wskaźników sterylizacji. Przykładowo w jednostkach medycznych, takich jak szpitale, regularne stosowanie biologicznych wskaźników jest zalecane jako część systematycznej kontroli jakości procesów sterylizacyjnych, co zapewnia bezpieczeństwo pacjentów oraz skuteczność stosowanych procedur.
Wybór niepoprawnych metod kontroli sterylizacji, takich jak wzrokowa, chemiczna czy fizyczna, bazuje na błędnych założeniach dotyczących skuteczności tych podejść. Wzrokowa kontrola polega na ocenie stanu sprzętu oraz wizualnym sprawdzeniu oznak sterylizacji, co może być mylące, ponieważ nie zapewnia rzeczywistej informacji o efektywności procesu zabijania drobnoustrojów. Chemiczne wskaźniki, takie jak paski z substancjami reagującymi na temperaturę czy ciśnienie, mogą dostarczać informacji o warunkach panujących podczas sterylizacji, ale nie potwierdzają, że wszystkie mikroorganizmy zostały zlikwidowane. Metody fizyczne, jak pomiar temperatury czy ciśnienia, również nie dostarczają pełnej informacji o zabiciu patogenów, ponieważ nie uwzględniają różnorodności mikroorganizmów i ich odporności na różne warunki. Wybór tych metod wynika często z przekonania, że są wystarczające, co może prowadzić do fałszywego poczucia bezpieczeństwa i zagrożeń zdrowotnych. Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia oraz krajowymi normami, podstawą skutecznej kontroli sterylizacji zawsze powinna być metoda biologiczna, która dostarcza jednoznacznych dowodów na skuteczność procesu. Przy podejmowaniu decyzji o metodzie kontroli sterylizacji istotne jest zrozumienie, że jedynie niezawodne procedury są w stanie zagwarantować bezpieczeństwo pacjentów i skuteczność zabiegów medycznych.