To, co widzisz na rysunku, to klasyczny przykład wiązara kratowego – czyli konstrukcji zbudowanej z elementów ściskanych i rozciąganych, połączonych w węzłach. Moim zdaniem, to jeden z najbardziej uniwersalnych i efektywnych rozwiązań stosowanych w budownictwie – nie tylko w halach czy magazynach, ale coraz częściej też w nowoczesnych domach jednorodzinnych. Główna zaleta kratownicy polega na tym, że jej układ pozwala bardzo wydajnie przekazywać obciążenia z pokrycia dachowego na podpory, nawet przy dużych rozpiętościach. Zwróć uwagę, jak układ trójkątów zapewnia stabilność konstrukcji – to nie jest przypadek, tylko efekt setek lat praktyki inżynierskiej. Wiązary kratowe są zgodne z normami, np. PN-EN 1995 (Eurokod 5), i polecane tam, gdzie zależy nam na oszczędności materiału przy zachowaniu dużej wytrzymałości. W praktyce często stosuje się je z prefabrykowanych elementów, co skraca czas montażu na budowie. Kratownica idealnie się sprawdza przy dachach płaskich i spadzistych, a jej wariantów jest wiele – od prostych po bardzo złożone. Warto wiedzieć, że dobrze zaprojektowany wiązar kratowy potrafi wytrzymać naprawdę duże obciążenia śniegiem czy wiatrem – i właśnie dlatego tak chętnie stosuje się go w różnych typach budynków. Z mojego doświadczenia wynika, że znajomość zasad działania kratownic bardzo się przydaje nie tylko na egzaminach, ale i w codziennej pracy na budowie.
Zagadnienie rozpoznawania typów wiązarów dachowych potrafi sprawić sporo trudności, szczególnie gdy elementy konstrukcyjne są do siebie dość podobne. Krokwiowy i krokwiowo-jętkowy to systemy, które najczęściej stosuje się w mniejszych rozpiętościach, na przykład w domach jednorodzinnych z poddaszem użytkowym. Kluczowe jest to, że wiązar krokwiowy składa się głównie z dwóch krokwi opartych na murłatach i ewentualnej belce stropowej, bez rozbudowanego systemu elementów łączących wewnątrz – czyli nie ma tu kratownicy. W wersji krokwiowo-jętkowej pojawia się dodatkowo jętka, która łączy obie krokwie mniej więcej w połowie ich długości, jednak dalej nie występuje rozbudowana siatka prętów typowa dla kratownic. Natomiast płatwiowo-kleszczowy to już bardziej zaawansowany układ, gdzie rolę głównych nośnych elementów przejmują płatwie wsparte na słupach i kleszczach – charakterystyczne dla większych dachów, ale przy tym brakuje tej charakterystycznej kratowej siatki. Częstym błędem jest utożsamianie obecności kilku elementów poprzecznych lub ukośnych z kratownicą, ale tylko spójny układ trójkątów, w którym poszczególne pręty pracują na ściskanie i rozciąganie, klasyfikuje konstrukcję jako kratową. W praktyce projektowej odróżnienie tych systemów jest kluczowe, bo dobór właściwego typu wiązara wpływa nie tylko na ekonomikę materiału, ale i bezpieczeństwo całego budynku – a nieprawidłowa identyfikacja może prowadzić do przeszacowania lub niedoszacowania wytrzymałości konstrukcji. Warto więc nauczyć się rozpoznawać ich cechy na rysunkach i w rzeczywistości, bo to bardzo przydaje się zarówno podczas egzaminów, jak i w pracy przy projektowaniu oraz realizacji dachów.