Wyniki egzaminu

Nowy egzamin

Informacje o egzaminie:

Zawód: Technik analityk
Kwalifikacja: CHM.03 - Przygotowywanie sprzętu, odczynników chemicznych i próbek do badań analitycznych
Data rozpoczęcia: 17 grudnia 2025 18:37
Data zakończenia: 17 grudnia 2025 19:20

Egzamin zdany!

Wynik: 31/40 punktów (77,5%)

Wymagane minimum: 20 punktów (50%)

Pochwal się swoim wynikiem!

Facebook

X.com

Szczegółowe wyniki:

Pytanie 1

Instrukcja dotycząca przygotowania wzorcowego roztworu NaCl
0,8242 g NaCl, które wcześniej wysuszono w temperaturze 140 °C do stałej masy, należy rozpuścić w kolbie miarowej o pojemności 1 dm³ w wodzie podwójnie destylowanej, a następnie uzupełnić do kreski tym samym rodzajem wody.
Z treści instrukcji wynika, że odpowiednio skompletowany sprzęt wymagany do sporządzenia wzorcowego roztworu NaCl, oprócz naczynia wagowego, powinien zawierać

A. wagę laboratoryjną o precyzji ważenia 0,001 g oraz kolbę miarową o pojemności 1000 cm3

B. wagę analityczną o precyzji ważenia 0,0001 g oraz kolbę miarową o pojemności 100 cm3

C. wagę analityczną o precyzji ważenia 0,0001 g oraz kolbę miarową o pojemności 1000 cm3

D. wagę laboratoryjną o precyzji ważenia 0,001 g oraz kolbę miarową o pojemności 100 cm3

Wybrana odpowiedź jest prawidłowa, ponieważ do przygotowania wzorcowego roztworu NaCl w kolbie miarowej o pojemności 1 dm³ konieczne jest użycie wagi analitycznej o dokładności 0,0001 g oraz kolby miarowej o pojemności 1000 cm³. Waga analityczna umożliwia precyzyjne ważenie masy NaCl, co jest kluczowe w analizach chemicznych, aby uzyskać roztwór o dokładnej koncentracji. NaCl musi być dokładnie odważony, aby zapewnić, że przygotowany roztwór będzie zgodny z wymaganiami jakościowymi, ponieważ nawet niewielkie odchylenia od właściwej masy mogą prowadzić do błędów w dalszych analizach, takich jak miareczkowanie. Kolba miarowa o pojemności 1000 cm³ jest odpowiednia, ponieważ pozwala na rozpuszczenie całej masy NaCl w określonej objętości wody, co umożliwia uzyskanie jednorodnego roztworu. Tego typu procedury są standardem w laboratoriach chemicznych, co podkreśla znaczenie zachowania dokładności oraz precyzji w analizach chemicznych i bioanalitycznych, a także w pracach badawczych.

Pytanie 2

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 3

Które z poniższych równań ilustruje reakcję, w której powstają produkty gazowe?

A. 2HgO —> 2Hg + O2

B. Fe(CN)2 + 4KCN —> K4[Fe(CN)6]

C. AgNO3 + KBr —> AgBr↓ + KNO3

D. Fe + S —> FeS

Reakcja przedstawiona w równaniu 2HgO —> 2Hg + O2 jest klasycznym przykładem reakcji rozkładu, która skutkuje wydzieleniem produktów gazowych. W tym przypadku, pod wpływem ciepła, woda utleniona (HgO) rozkłada się na rtęć metaliczną (Hg) oraz tlen (O2), który jest gazem. Proces ten ilustruje zasady termodynamiki oraz mechanizm reakcji chemicznych. W praktyce rozkład wody utlenionej jest ważny w różnych dziedzinach, w tym w chemii analitycznej, gdzie tlen jest wykorzystywany w reakcjach utleniających. Tego typu reakcje są również istotne w kontekście bezpieczeństwa, gdyż uwolnienie gazów może mieć wpływ na warunki pracy w laboratoriach. Dobrą praktyką w chemii jest stosowanie zasad BHP w obecności gazów, które mogą być wybuchowe lub toksyczne. W związku z tym, zrozumienie reakcji gazowych jest niezbędne do prowadzenia bezpiecznych eksperymentów chemicznych oraz skutecznego zarządzania ryzykiem.

Pytanie 4

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 5

300 cm³ zanieczyszczonego benzenu poddano procesowi destylacji. Uzyskano 270 cm³ czystej substancji. Jaką wydajność miało oczyszczanie?

A. 111%

B. 80%

C. 90%

D. 10%

Wydajność procesu oczyszczania oblicza się przy użyciu wzoru: (objętość uzyskanego produktu / objętość surowca) * 100%. W naszym przypadku mamy 270 cm³ czystego benzenu uzyskanego z 300 cm³ zanieczyszczonego. Podstawiając wartości do wzoru, otrzymujemy: (270 / 300) * 100% = 90%. Taki wynik oznacza, że proces destylacji był efektywny i pozwolił na odzyskanie 90% czystej substancji. W praktyce, w przemyśle chemicznym, ocena wydajności procesów oczyszczania jest kluczowa, aby zapewnić opłacalność i efektywność produkcji. Wysoka wydajność wskazuje na skuteczną separację substancji, co jest istotne zarówno z punktu widzenia ekonomicznego, jak i jakościowego. Procesy oczyszczania są stosowane w różnych branżach, w tym w produkcji farmaceutycznej czy petrochemicznej, gdzie czystość substancji ma bezpośrednie znaczenie dla bezpieczeństwa i właściwości końcowego produktu. Prawidłowe obliczenie wydajności pozwala również na identyfikację potencjalnych problemów w procesie, co sprzyja ciągłemu doskonaleniu technologii produkcji.

Pytanie 6

Aby uzyskać całkowicie bezwodny Na₂CO₃, przeprowadzono prażenie 143 g Na₂CO₃·10H₂O (M = 286 g/mol). Po upływie zalecanego czasu prażenia odnotowano utratę masy 90 g. W związku z tym prażenie należy

A. kontynuować, aż do potwierdzenia, że masa soli nie ulega zmianie

B. kontynuować, ponieważ sól nie została całkowicie odwodniona

C. powtórzyć, ponieważ sól uległa rozkładowi

D. uznać za zakończone

Rozważając inne odpowiedzi, warto zauważyć, że powtarzanie procesu prażenia, ponieważ sól uległa rzekomemu rozkładowi, jest błędnym podejściem. W rzeczywistości rozkład Na2CO3·10H2O podczas prażenia nie powinien prowadzić do jego degradacji, o ile temperatura jest odpowiednio kontrolowana. Zastosowanie nieodpowiednich warunków temperaturowych może prowadzić do rozkładu, jednak w kontekście przedstawionego problemu, nie zaobserwowano żadnych dowodów na rozkład substancji. Twierdzenie, że proces można uznać za zakończony, jest również mylne, gdyż wcześniej stwierdzony ubytek masy wskazuje na dalsze odparowywanie wody. Należy pamiętać, że proces odwodnienia soli wymaga czasu, co czyni kontynuację prażenia konieczną, aż do osiągnięcia stałej masy. Ostatecznie, stwierdzenie, że sól nie jest całkowicie odwodniona, jest zasadne, jednak poleganie na tym jako na uzasadnieniu do zakończenia procesu jest niewłaściwe. W praktyce laboratoryjnej, zawsze należy skupiać się na precyzyjnych pomiarach i obserwacjach, aby uzyskać oczekiwane rezultaty bez ryzyka powstawania nieoczyszczonych produktów reakcji.

Pytanie 7

Jaką objętość powinna mieć kolba miarowa, aby przygotować mianowany roztwór NaOH o stężeniu 0,050 M z analitycznej odważki, która zawiera 0,1 mola NaOH?

A. 100 cm3

B. 2 dm3

C. 1 dm3

D. 200 cm3

Aby przygotować mianowany roztwór NaOH o stężeniu 0,050 M z odważki analitycznej, musimy obliczyć odpowiednią objętość roztworu. Stężenie molowe (M) wyraża liczbę moli substancji w litrze roztworu. W tym przypadku, aby uzyskać roztwór o stężeniu 0,050 M, musimy użyć 0,050 mola NaOH w 1 litrze roztworu. Mając 0,1 mola NaOH, możemy przygotować 0,1 / 0,050 = 2 litry roztworu. W związku z tym, kolba miarowa powinna mieć pojemność 2 dm3, aby pomieścić przygotowany roztwór. Tego rodzaju obliczenia są kluczowe w laboratoriach chemicznych, gdzie precyzyjne przygotowanie roztworów ma istotne znaczenie dla uzyskania wiarygodnych wyników eksperymentalnych. Przestrzeganie standardów przygotowania roztworów zapewnia ich jednorodność i dokładność, co jest niezbędne w badaniach analitycznych, a także w różnorodnych aplikacjach przemysłowych.

Pytanie 8

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 9

Masa molowa kwasu azotowego(V) wynosi 63,0 g/mol. Jakie jest stężenie molowe 20% roztworu tego kwasu o gęstości 1,1 g/cm³?

A. 6,30 mol/dm3

B. 3,60 mol/dm3

C. 5,30 mol/dm3

D. 3,49 mol/dm3

Aby obliczyć stężenie molowe kwasu azotowego(V) w 20% roztworze, należy zastosować wzór na stężenie molowe, który określa ilość moli substancji chemicznej w jednostce objętości roztworu. W pierwszej kolejności obliczamy masę kwasu azotowego w 100 g roztworu: 20% oznacza, że w 100 g roztworu znajduje się 20 g kwasu azotowego. Następnie przeliczymy tę masę na mole, korzystając z masy molowej kwasu azotowego(V), która wynosi 63,0 g/mol. Dzieląc masę kwasu przez jego masę molową, uzyskujemy liczbę moli: 20 g / 63,0 g/mol = 0,317 mol. Teraz musimy obliczyć objętość roztworu. Gęstość roztworu wynosi 1,1 g/cm³, co oznacza, że 100 g roztworu ma objętość 100 g / 1,1 g/cm³ = 90,91 cm³, czyli 0,09091 dm³. Wreszcie, stężenie molowe obliczamy dzieląc liczbę moli przez objętość roztworu: 0,317 mol / 0,09091 dm³ ≈ 3,49 mol/dm³. Takie obliczenia są istotne w chemii analitycznej i laboratoryjnej, gdzie precyzyjne przygotowanie roztworów ma kluczowe znaczenie dla uzyskania wiarygodnych wyników analiz chemicznych.

Pytanie 10

Mianowanie roztworu o stężeniu przybliżonym można wykonać poprzez

A. miareczkowanie innym roztworem mianowanym o ściśle określonym stężeniu.

B. miareczkowanie innym roztworem, który nie jest mianowany.

C. miareczkowanie tym samym roztworem mianowanym o ściśle określonym stężeniu.

D. zmierzenie gęstości tego roztworu.

Miareczkowanie innym roztworem niemianowanym jest podejściem, które w praktyce może prowadzić do znaczących błędów pomiarowych. Roztwory niemianowane często mają zmienną koncentrację, co skutkuje trudnościami w dokładnym określeniu stężenia substancji, którą chcemy zbadać. Ponadto, brak dokładnych danych o stężeniu roztworu wyjściowego uniemożliwia precyzyjne obliczenia i może prowadzić do fałszywych wniosków. W kontekście odczytywania gęstości roztworu, chociaż gęstość może dostarczać informacji o stężeniu, nie jest to wystarczająco dokładna metoda, ponieważ gęstość zależy od wielu czynników, takich jak temperatura i obecność innych substancji w roztworze. Miareczkowanie tym samym roztworem mianowanym również jest błędne, ponieważ nie dostarcza nowych informacji o stężeniu, a wręcz przeciwnie, może prowadzić do potwierdzenia niepełnych danych. Takie podejścia często wynikają z błędnego założenia, że można uzyskać wiarygodne wyniki na podstawie niepełnych informacji, co jest jednym z najczęstszych błędów w chemii analitycznej. Praktyka ta podkreśla znaczenie korzystania z dobrze zdefiniowanych i standardowych procedur, aby uzyskać powtarzalne i dokładne wyniki pomiarów.

Pytanie 11

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 12

Aby przyspieszyć reakcję, należy zwiększyć stężenie substratów

A. zmniejszyć, a temperaturę podnieść

B. zwiększyć, a temperaturę zmniejszyć

C. zwiększyć, a temperaturę podnieść

D. zmniejszyć, a temperaturę obniżyć

Zwiększenie szybkości reakcji chemicznych trochę się sprowadza do tego, jak ważne są substraty i temperatura. Kiedy podnosisz stężenie substratów, to więcej cząsteczek jest dostępnych do reakcji, więc mają większe szanse na zderzenie. Z drugiej strony, wyższa temperatura podkręca energię kinetyczną cząsteczek, co sprawia, że zderzają się częściej i mocniej, co pomaga im pokonać energię aktywacji. Na przykład w biochemii, jak mamy reakcje enzymatyczne, zwiększenie stężenia substratu może pomóc osiągnąć maksymalną prędkość reakcji, co jest zgodne z zasadą Vmax. W praktyce w przemyśle chemicznym, dobrze jest dostosować stężenie i temperaturę, żeby zoptymalizować wydajność i rentowność. Ciekawe jest to, że czasami, jak w reakcjach równowagi, podwyższenie stężenia reagentów może przesunąć równowagę w stronę produktów, co też jest korzystne dla wydajności reakcji.

Pytanie 13

Wskaż sprzęt, którego należy użyć, aby przygotować 100 cm³ roztworu NaOH o stężeniu 0,1 mol/dm³.

1	2	3	4	5
naczynko wagowe	waga analityczna	kolba stożkowa	kolba miarowa pojemności 50 cm³	kolba miarowa pojemności 100 cm³

A. 1,2,4

B. 2,3,4

C. 1,2,3

D. 1,2,5

Aby przygotować 100 cm3 roztworu NaOH o stężeniu 0,1 mol/dm3, konieczne jest zastosowanie odpowiedniego sprzętu laboratoryjnego. W pierwszej kolejności, do odważenia 0,4 g NaOH, wykorzystujemy naczynko wagowe oraz wagę analityczną, które zapewniają wysoką precyzję ważenia. Zgodnie z dobrymi praktykami laboratoryjnymi, waga analityczna powinna być kalibrowana przed każdym użyciem, co gwarantuje dokładność pomiarów. Następnie, do przygotowania roztworu używamy kolby miarowej o pojemności 100 cm3. Kolba miarowa umożliwia precyzyjne odmierzanie objętości roztworu, co jest kluczowe dla uzyskania żądanego stężenia. Przygotowanie roztworu w kolbie miarowej jest standardową procedurą w chemii analitycznej i przemysłowej, pozwalającą na powtarzalność wyników. Użycie niewłaściwego naczynia, takiego jak kolby o innych pojemnościach, może prowadzić do błędnych stężeń, co ma istotne znaczenie w kontekście reakcji chemicznych, w których stosunki molowe są kluczowe.

Pytanie 14

Stosunek masowy miedzi do siarki w siarczku miedzi(I) wynosi

¹⁶S
Siarka
32

²⁹Cu
Miedź
63,55

A. 1:1

B. 4:1

C. 2:1

D. 3:1

Siarczek miedzi(I), czyli Cu2S, to ciekawy związek. Składa się z dwóch atomów miedzi i jednego atomu siarki. Jak obliczamy masy molowe, to miedź ma masę 63,55 g/mol, więc dla dwóch atomów mamy razem 127,1 g. Siarka ma masę 32 g/mol. Jak to połączymy, to mamy stosunek masowy miedzi do siarki równy 4:1. Myślę, że zrozumienie tego stosunku to podstawa, szczególnie w przemyśle, gdzie dokładne proporcje wpływają na jakość produktów. Wiedza na temat tego, jak obliczać masy w reakcjach chemicznych, jest mega ważna. Dlatego dobrze jest to ogarnąć, bo to przyda się każdemu chemikowi czy inżynierowi materiałowemu.

Pytanie 15

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 16

Podczas rozkładu chloranu(V) potasu powstają chlorek potasu oraz tlen. Ile gramów tlenu zostanie wydzielonych w trakcie rozkładu 24,5 g chloranu(V) potasu, jeśli jednocześnie uzyskano 14,9 g chlorku potasu? Masy molowe pierwiastków: K = 39 g/mol, Cl = 35,5 g/mol, O=16 g/mol?

A. 39,4 g

B. 9,6 g

C. 14,5 g

D. 24,5 g

Jak chcesz obliczyć masę tlenu, który się wydziela podczas rozkładu chloranu(V) potasu, to najpierw musisz spisać równanie reakcji. Wytwarza się 2 KClO3, a potem 2 KCl i 3 O2. To z tego równania widać, że z dwóch moli chloranu dostajemy dwa mole chlorku potasu i trzy mole tlenu. Jeśli chodzi o masy molowe, to mamy KClO3 - 122,5 g/mol, KCl - 74,5 g/mol i O2 - 32 g/mol. Jeśli weźmiemy 24,5 g KClO3, to obliczamy, że mamy około 0,2 mola. Z równania wychodzi, że z 0,2 mola KClO3 dostaniemy 0,3 mola O2, więc po policzeniu masy tlenu wyjdzie nam 9,6 g. Fajnie jest wiedzieć, jak ważne są te obliczenia, szczególnie w laboratoriach, gdzie precyzja ma znaczenie.

Pytanie 17

Który zestaw zawiera niezbędne urządzenia laboratoryjne do przygotowania 10% (m/m) roztworu NaCl?

A. Waga laboratoryjna, kolba miarowa, naczynko wagowe, palnik

B. Waga laboratoryjna, zlewka, cylinder miarowy, palnik

C. Waga laboratoryjna, zlewka, cylinder miarowy, naczynko wagowe

D. Waga laboratoryjna, cylinder miarowy, kolba miarowa, szkiełko zegarkowe

Poprawna odpowiedź wskazuje na zestaw sprzętów laboratoryjnych, które są niezbędne do sporządzenia 10% (m/m) roztworu chlorku sodu. Waga laboratoryjna umożliwia dokładne odważenie odpowiedniej ilości chlorku sodu, co jest kluczowe dla uzyskania właściwego stężenia roztworu. Zlewka służy do mieszania składników i przygotowania roztworu, a cylinder miarowy pozwala na precyzyjne odmierzenie objętości wody. Naczynko wagowe jest używane do ważenia substancji stałych, co dodatkowo zwiększa dokładność pomiarów. Takie podejście jest zgodne z najlepszymi praktykami w laboratoriach chemicznych, gdzie precyzja i dokładność są kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników. Sporządzając roztwory, należy również pamiętać o zasadach BHP, aby zapewnić bezpieczeństwo podczas pracy z substancjami chemicznymi.

Pytanie 18

Rozpuszczalność siarczanu(VI) potasu przy temperaturze 30oC wynosi 13 g na 100 g wody. Jaką masę tego związku należy dodać do wody, aby uzyskać 500 g roztworu nasyconego?

A. 52,0 g

B. 57,5 g

C. 65,0 g

D. 74,4 g

Poprawna odpowiedź to 57,5 g siarczanu(VI) potasu, co wynika z obliczeń opartych na danych dotyczących rozpuszczalności tej substancji. Rozpuszczalność siarczanu(VI) potasu w temperaturze 30°C wynosi 13 g na 100 g wody. Aby uzyskać 500 g roztworu nasyconego, należy najpierw określić masę wody, która wchodzi w skład roztworu. Przyjmując, że masa roztworu to suma masy solwentu (wody) i masy rozpuszczonego solutu (siarczanu(VI) potasu), można przyjąć, że masa wody w roztworze wynosi 500 g - m, gdzie m to masa siarczanu. Z równania 13 g/100 g wody, możemy zbudować proporcję: m / (500 g - m) = 13/100. Rozwiązując to równanie, uzyskujemy, że m wynosi 57,5 g. Tego rodzaju obliczenia są kluczowe w chemii, szczególnie w kontekście przygotowywania roztworów nasyconych, co ma zastosowanie w laboratoriach chemicznych oraz w przemyśle farmaceutycznym. Zrozumienie tego procesu pozwala na precyzyjne przygotowanie roztworów o wymaganych stężeniach, co jest niezbędne dla zapewnienia jakości i bezpieczeństwa produktów chemicznych oraz farmaceutycznych.

Pytanie 19

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 20

Aby sporządzić 20 cm3 roztworu HCl (1+1), należy w pierwszej kolejności wlać do zlewki

A. 10 cm3 wody destylowanej, a następnie 10 cm3 rozcieńczonego kwasu solnego

B. 10 cm3 stężonego kwasu solnego, a potem 10 cm3 wody destylowanej

C. 10 cm3 wody destylowanej, a potem 10 cm3 stężonego kwasu solnego

D. 10 cm3 rozcieńczonego kwasu solnego, a potem 10 cm3 wody destylowanej

Odpowiedź, w której na początku dodajemy 10 cm3 wody destylowanej, a następnie 10 cm3 stężonego kwasu solnego, jest prawidłowa z kilku powodów. Po pierwsze, rozcieńczanie kwasu solnego powinno zawsze rozpocząć się od dodania wody do kwasu, a nie odwrotnie. Dodanie stężonego kwasu do wody zmniejsza ryzyko reakcji egzotermicznej, która może prowadzić do niebezpiecznego rozprysku kwasu. W praktyce, woda powinna być dodawana do kwasu w kontrolowany sposób, aby uniknąć gwałtownego wrzenia. Te zasady są zgodne z najlepszymi praktykami w laboratoriach chemicznych, które podkreślają znaczenie bezpieczeństwa podczas pracy z substancjami żrącymi. Dodatkowo, stężony kwas solny ma gęstość większą niż woda, co oznacza, że jego dodanie do wody powoduje szybkie i silne mieszanie, co ułatwia osiągnięcie pożądanej koncentracji roztworu. W kontekście praktycznym, taka procedura jest niezbędna w laboratoriach analitycznych czy edukacyjnych, gdzie przygotowywanie roztworów o określonych stężeniach jest codziennością.

Pytanie 21

Sporządzono 250 cm3 roztworu glicerolu o gęstości 1,05 g/cm3 w temperaturze 20°C. Korzystając z danych zamieszczonych w tabeli, określ stężenie procentowe sporządzonego roztworu glicerolu.

Glicerolu [%]	10%	20%	30%	50%
d²⁰ [g/dm³]	1023,70	1048,40	1073,95	1127,20

A. 30%

B. 20%

C. 10%

D. 40%

Stężenie procentowe roztworu glicerolu wynosi 20%, co jest zgodne z danymi dotyczącymi gęstości roztworów. Gęstość sporządzonego roztworu (1,05 g/cm3) jest bliska gęstości 20% roztworu glicerolu, wynoszącej 1,048 g/cm3. W praktyce, obliczanie stężeń procentowych jest kluczowe w chemii oraz w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym, gdzie precyzyjne przygotowanie roztworów ma istotne znaczenie. W przypadku glicerolu, który jest powszechnie stosowany jako środek nawilżający i konserwujący, znajomość jego stężenia pozwala na odpowiednie dostosowanie formulacji produktów. Warto także pamiętać, że gęstość roztworów zmienia się w zależności od temperatury i stężenia, co powinno być brane pod uwagę przy przeprowadzaniu eksperymentów i kalkulacji. Używanie tabel gęstości oraz znajomość zasad przygotowywania roztworów są podstawowymi umiejętnościami, które powinien posiadać każdy chemik i technik laboratoryjny.

Pytanie 22

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 23

W wyniku reakcji 100 g azotanu(V) ołowiu(II) z jodkiem potasu otrzymano 120 g jodku ołowiu(II). Wydajność reakcji wyniosła

Pb(NO₃)₂ + 2KI → PbI₂ + 2KNO₃
(M_Pb(NO₃)₂ = 331 g/mol, M_KI = 166 g/mol, M_PbI₂ = 461 g/mol, M_KNO₃ = 101 g/mol)

A. 86%

B. 25%

C. 42%

D. 98%

To pytanie dotyczące wydajności reakcji pokazuje, że wykonałeś dobre obliczenia. Wynik 86% to naprawdę fajny wynik, bo wiesz, że to oznacza, iż dobrze oszacowałeś masy reagentów i produktów. Jeśli weźmiemy pod uwagę azotan(V) ołowiu(II) i obliczymy maksymalną masę jodku ołowiu(II), to powinno wyjść jakieś 139,22 g. W Twoim eksperymencie uzyskałeś 120 g jodku ołowiu(II), więc to daje nam ładną wydajność. Te obliczenia są mega ważne w chemii, bo pomagają ocenić, jak dobrze działa reakcja. Wiedza o tym, jak to policzyć, jest przydatna nie tylko w chemii, ale też w farmacja czy w przemyśle materiałowym. Takie umiejętności mogą naprawdę pomóc w tworzeniu nowych rzeczy i rozwijaniu technologii w różnych dziedzinach.

Pytanie 24

Aby przygotować 150 g roztworu jodku potasu o stężeniu 10% (m/m), konieczne jest użycie
(zakładając, że gęstość wody wynosi 1 g/cm³)

A. 10 g KI oraz 150 cm3 wody destylowanej

B. 15 g KI oraz 135 cm3 wody destylowanej

C. 15 g KI oraz 145 g wody destylowanej

D. 10 g KI oraz 140 g wody destylowanej

Stężenie 10% (m/m) oznacza, że na każde 100 g roztworu przypada 10 g substancji czynnej, czyli jodku potasu (KI). Aby przygotować 150 g roztworu, musimy obliczyć masę KI: 150 g x 10% = 15 g. Pozostała masa roztworu to woda, która będzie stanowić 135 g (150 g - 15 g). Woda ma gęstość 1 g/cm³, co oznacza, że 135 g wody to 135 cm³. Ta odpowiedź jest zgodna z zasadami przygotowywania roztworów, które wymagają zachowania proporcji masowych dla określonego stężenia. Przykładem zastosowania tego procesu może być przygotowanie roztworu do badań chemicznych, gdzie precyzyjne stężenie reagentów jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników. Ponadto, zgodnie z dobrą praktyką laboratoryjną, zawsze warto sprawdzić obliczenia i użyć wagi analitycznej oraz menzurki, aby zapewnić dokładność pomiarów.

Pytanie 25

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 26

Aby otrzymać 200 g roztworu siarczanu(VI) sodu o stężeniu 12%, należy wykorzystać

(Na – 23 g/mol; S – 32 g/mol; H – 1 g/mol; O – 16 g/mol)

A. 22,4 g Na2SO4·10H2O i 177,6 g H2O

B. 68,5 g Na2SO4·10H2O i 131,5 g H2O

C. 56,6 g Na2SO4·10H2O i 143,4 g H2O

D. 54,4 g Na2SO4·10H2O i 145,6 g H2O

To jest świetny wynik! Odpowiedź 54,4 g Na2SO4·10H2O i 145,6 g H2O jest jak najbardziej trafna. Masz dobrą kontrolę nad obliczeniami związanymi z masą molową siarczanu(VI) sodu oraz stężeniem roztworu. Przypomnę, że masa molowa Na2SO4·10H2O to 322 g/mol, co można łatwo wyliczyć (2 * 23 + 32 + 10 * 18). Żeby zrobić 200 g roztworu o stężeniu 12%, potrzebujesz 24 g substancji rozpuszczonej (0,12 * 200 g). A z tej masy Na2SO4·10H2O wychodzi, że 54,4 g zawiera dokładnie 24 g Na2SO4, a reszta to woda – czyli 145,6 g H2O. W laboratoriach to naprawdę ważne, żeby umieć takie obliczenia, bo wpływają na wyniki eksperymentów. Fajnie, że się tym zajmujesz, bo dokładność to klucz w naszej pracy!

Pytanie 27

W którym wierszu tabeli podano ilości substancji i wody, potrzebne do sporządzenia 350 g roztworu o stężeniu 7%?

	Masa substancji	Masa wody
A.	24,5 g	350 g
B.	24,5 g	325,5 g
C.	7 g	343 g
D.	7 g	350 g

A. B.

B. C.

C. A.

D. D.

Przygotowanie odpowiedzi na to pytanie wymaga zrozumienia podstawowych zasad chemii dotyczących stężenia roztworów. W przypadku niepoprawnych odpowiedzi mogłyby pojawić się błędne założenia, takie jak mylenie masy substancji z masą całkowitą roztworu lub nieprawidłowe obliczenia. Na przykład, w odpowiedziach, gdzie masa substancji została zawyżona, może wynikać to z nieprawidłowego zastosowania proporcji stężenia, co prowadzi do manipulacji w obliczeniach. Kluczowe jest, aby pamiętać, że stężenie wyrażone w procentach odnosi się do masy substancji w stosunku do całkowitej masy roztworu. Niewłaściwe rozumienie tej zasady prowadzi do błędnych wniosków oraz niemożności prawidłowego sporządzenia roztworu. Często błędy w obliczeniach mogą wynikać z nieuwagi lub braku znajomości zasady bilansu masy, co jest fundamentem w chemii. W praktyce, aby uniknąć tych pomyłek, warto korzystać z kalkulatorów chemicznych lub programów symulacyjnych, które wspierają poprawne obliczenia i wizualizację stężenia. Właściwe podejście do obliczeń stężenia oraz zastosowanie dobrych praktyk w laboratoriach mogą znacząco wpłynąć na jakość i dokładność wyników analitycznych.

Pytanie 28

Procedura przygotowania roztworu Zimmermana-Reinharda
70 g MnSO₄·10H₂O rozpuścić w 500 cm³ wody destylowanej, dodając ostrożnie 125 cm³ stężonego H₂SO₄ i 125 cm³ 85% H₃PO₄, ciągle mieszając. Uzupełnić wodą destylowaną do objętości 1dm³.
Który zestaw ilości odczynników jest niezbędny do otrzymania 0,5 dm³ roztworu Zimmermana-Reinharda, zgodnie z podaną procedurą?

	MnSO₄·10H₂O [g]	Stężony H₂SO₄ [cm³]	85% H₃PO₄ [cm³]	Woda destylowana [cm³]
A.	35 g	62,5 cm³	62,5 cm³	ok. 370 cm³
B.	35 g	62,5 cm³	62,5 cm³	ok. 420 cm³
C.	70 g	125 cm³	125 cm³	ok. 500 cm³
D.	70 g	125 cm³	125 cm³	ok. 800 cm³

A. C.

B. B.

C. A.

D. D.

Odpowiedź A jest poprawna, ponieważ odzwierciedla proporcje wymagane do przygotowania 0,5 dm³ roztworu Zimmermana-Reinharda. Zgodnie z podaną procedurą, do uzyskania 1 dm³ roztworu potrzebujemy 70 g MnSO4·10H2O, 125 cm3 stężonego H2SO4 oraz 125 cm3 85% H3PO4. Przygotowując połowę tej objętości, odpowiednio zmniejszamy ilości każdego z odczynników, co jest zgodne z zasadą zachowania proporcji w chemii. Użycie odpowiednich ilości reagantów jest kluczowe, aby uzyskać właściwe właściwości chemiczne roztworu, takie jak pH czy stężenie jonów. W praktycznej chemii laboratoryjnej, precyzyjne ważenie i pomiar cieczy są fundamentalnymi umiejętnościami, które pozwalają uniknąć błędów i zapewniają powtarzalność wyników. Zastosowanie standardowych procedur przygotowywania roztworów, takich jak ta, wspiera zarówno efektywność pracy, jak i bezpieczeństwo, eliminując ryzyko reakcji niepożądanych, które mogą wynikać z nieodpowiednich proporcji reagentów.

Pytanie 29

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 30

Reakcja neutralizacji wodorotlenku sodu z kwasem solnym zrealizowana jest zgodnie z równaniem:
NaOH + HCl → NaCl + H₂O Masy molowe: M_NaOH = 40 g/mol, M_HCl = 36,5 g/mol Aby zneutralizować 10 g wodorotlenku sodu, wymagane jest

A. 9,125 g roztworu kwasu solnego o stężeniu 38%

B. 24,013 g roztworu kwasu solnego o stężeniu 38%

C. 36,5 g roztworu kwasu solnego o stężeniu 38%

D. 10 g roztworu kwasu solnego o stężeniu 38%

Obliczenia związane ze zobojętnianiem kwasów i zasad są kluczowe w chemii analitycznej. Wiele osób w odpowiedziach myli masy reagentów z ich molami. Często zjawisko to prowadzi do nieprawidłowych wniosków dotyczących ilości potrzebnych substancji chemicznych. Na przykład, niektórzy mogą sądzić, że masa roztworu HCl o stężeniu 38% odpowiada bezpośrednio masie HCl, co jest błędne. Należy zrozumieć, że stężenie odnosi się do ilości substancji w łącznej masie roztworu, a nie tylko do masy czystej substancji. Stąd, jeżeli ktoś obliczałby masę roztworu jako sumę mas reagentów, pomijałby kluczowy krok dotyczący stężenia. Innym powszechnym błędem jest utożsamianie mas molowych z wagą rzeczywistą substancji w roztworze, co prowadzi do zafałszowanych wyników. Każda reakcja chemiczna wymaga precyzyjnego obliczenia ilości reagentów, a zaniedbanie tego kroku może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji w laboratoriach. Przygotowując roztwory lub przeprowadzając reakcje chemiczne, należy zawsze wykonać dokładne obliczenia, aby uniknąć nieprawidłowych wyników, co jest szczególnie istotne w kontekście przestrzegania standardów bezpieczeństwa i jakości w pracy laboratoryjnej.

Pytanie 31

Aby przygotować miano kwasu solnego, konieczne jest odważenie węglanu sodu o masie wynoszącej około 400 mg. Jaką precyzję powinna mieć waga używana do odważenia węglanu sodu?

A. 1 g

B. 0,01 g

C. 0,1 g

D. 0,001 g

Wybór wag o dokładności większej niż 0,001 g, jak 0,01 g, 0,1 g, czy 1 g, jest niewłaściwy w kontekście ważenia substancji o masie rzędu 400 mg. Odpowiednia dokładność wag jest podstawowym czynnikiem wpływającym na precyzję analityczną. W przypadku wag 0,1 g oznacza to, że błąd pomiaru może wynosić aż 100 mg, co jest absolutnie nieakceptowalne. Podobnie, 0,01 g daje nam 10 mg błędu, co może znacząco wpłynąć na wyniki analizy, zwłaszcza w delikatnych reakcjach chemicznych, gdzie nawet małe odchylenia mogą prowadzić do błędnych wyników. Waga o dokładności 1 g nie jest w ogóle odpowiednia do ważenia próbki o masie 400 mg, ponieważ błąd pomiarowy byłby zbyt duży, aby zapewnić wymaganą precyzję. To prowadzi do typowego błędu myślowego, polegającego na przypuszczeniu, że niższa dokładność jest wystarczająca dla wszystkich zastosowań. W praktyce laboratorium chemicznego, aby uzyskać wiarygodne wyniki, niezbędne jest stosowanie wag analitycznych, które zapewniają możliwie najmniejszy błąd pomiarowy, co jest zgodne z rygorystycznymi standardami analitycznymi, takimi jak ISO 17025, które podkreślają znaczenie dokładności w laboratoriach badawczych.

Pytanie 32

Wskaź zestaw reagentów oraz przyrządów wymaganych do przygotowania 0,5 dm³ roztworu HCl o stężeniu 0,2 mol/dm³?

A. Kolba pomiarowa na 500 cm3, 2 odważki analityczne HCl 0,1 mol/dm3

B. Kolba pomiarowa na 1000 cm3, cylinder pomiarowy na 500 cm3, 4 odważki analityczne HCl 0,1 mol/dm3

C. Kolba pomiarowa na 500 cm3, 1 odważka analityczna HCl 0,1mol/dm3

D. Kolba pomiarowa na 1000 cm3, cylinder pomiarowy na 500 cm3, 1 naważka analityczna HCl

Aby sporządzić 0,5 dm³ roztworu HCl o stężeniu 0,2 mol/dm³, potrzebujemy odpowiednich odczynników i sprzętu. W tym przypadku właściwym wyborem jest kolba miarowa o pojemności 500 cm³ oraz jedna odważka analityczna HCl o stężeniu 0,1 mol/dm³. Przy takich danych, można obliczyć potrzebną ilość HCl. Zastosowanie wzoru: C = n/V, gdzie C to stężenie, n to liczba moli, a V to objętość, pozwala uzyskać n = C*V = 0,2 mol/dm³ * 0,5 dm³ = 0,1 mol. Ponieważ roztwór o stężeniu 0,1 mol/dm³ ma potrzebną objętość 1 dm³, wystarczy nam 0,1 dm³ tego roztworu, co odpowiada 100 cm³. Użycie kolby miarowej o pojemności 500 cm³ zapewnia precyzyjne odmierzanie, co jest niezbędne dla uzyskania wiarygodnych wyników eksperymentalnych. Tego rodzaju procedury są zgodne z normami laboratoryjnymi, które podkreślają znaczenie dokładności w przygotowywaniu roztworów chemicznych.

Pytanie 33

Wskaż, do jakiego typu należą zamieszczone równania reakcji.

I. 2 Mg + O₂ → 2 MgO

II. 2 KMnO₄ → K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂

III. BaCl₂ + H₂SO₄→ BaSO₄ + 2 HCl

A. I - synteza, II - analiza, DI - wymiana podwójna.

B. I - synteza, II - analiza, HI - wymiana pojedyncza.

C. I - wymiana pojedyncza, II — analiza, III - synteza.

D. I - analiza, II - synteza, HI - wymiana podwójna.

Odpowiedź "I - synteza, II - analiza, DI - wymiana podwójna" jest prawidłowa, ponieważ precyzyjnie klasyfikuje przedstawione reakcje chemiczne. Reakcja I, 2 Mg + O2 → 2 MgO, to klasyczny przykład reakcji syntezy, kiedy to dwa reagenty łączą się, tworząc jeden produkt. Takie reakcje są fundamentalne w chemii, ponieważ ilustrują procesy, które są podstawą wielu syntez chemicznych w przemyśle, na przykład w produkcji różnych związków chemicznych. Reakcja II, 2 KMnO4 → K2MnO4 + MnO2 + O2, jest reakcją analizy, gdzie jeden reagent ulega rozkładowi na kilka produktów, co jest kluczowym procesem w chemii analitycznej i przy wytwarzaniu różnych substancji chemicznych. Reakcja III, BaCl2 + H2SO4 → BaSO4 + 2 HCl, to reakcja wymiany podwójnej, podczas której dwa reagenty wymieniają składniki, co jest powszechną metodą w chemii nieorganicznej. Takie klasyfikacje są nie tylko istotne w akademickiej chemii, ale również mają zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu chemicznego, gdzie zrozumienie typologii reakcji jest kluczowe dla optymalizacji procesów produkcyjnych.

Pytanie 34

Aby przygotować 200 g roztworu chlorku potasu o stężeniu 5% (m/m), ile substancji należy zastosować?

A. 10 g KCl i 190 g wody

B. 5 g KCl i 200 g wody

C. 20 g KCl i 180 g wody

D. 10 g KCl i 200 g wody

Aby przygotować 200 g roztworu chlorku potasu (KCl) o stężeniu 5% (m/m), należy obliczyć masę substancji rozpuszczonej w odniesieniu do całkowitej masy roztworu. W przypadku stężenia 5% oznacza to, że 5% masy całkowitej roztworu stanowi KCl. Zatem, masa KCl w 200 g roztworu wynosi: 200 g * 0,05 = 10 g. Pozostała masa roztworu to masa wody, którą można obliczyć odejmując masę KCl od masy całkowitej roztworu: 200 g - 10 g = 190 g. Dlatego prawidłowym składnikiem do sporządzenia tego roztworu jest 10 g KCl i 190 g wody. Tego rodzaju obliczenia są niezwykle istotne w laboratoriach chemicznych, gdzie precyzyjne przygotowanie roztworów jest kluczowe dla uzyskiwania powtarzalnych i wiarygodnych wyników eksperymentów. Stosowanie się do zasad i standardów, takich jak Good Laboratory Practice (GLP), zapewnia wysoką jakość wyników badań. Dodatkowo, umiejętność obliczania stężenia roztworów jest podstawą w pracach laboratoryjnych, biochemicznych oraz w wielu zastosowaniach przemysłowych.

Pytanie 35

Mając wagę laboratoryjną z dokładnością pomiaru 10 mg, nie da się wykonać odważki o masie

A. 130 mg

B. 0,013 g

C. 1300 mg

D. 13 g

Odpowiedź 0,013 g jest prawidłowa, ponieważ waga laboratoryjna o dokładności odczytu 10 mg (0,01 g) nie pozwala na precyzyjne ważenie mas mniejszych niż ta wartość. Przygotowanie odważki o masie 0,013 g wymagałoby pomiaru, który jest poniżej granicy dokładności wagi, skutkując niedokładnym odczytem. W praktyce laboratoria powinny stosować wagi, które są w stanie dokładnie mierzyć masy w zakresie ich potrzeb, a zgodność z normami dotyczącymi dokładności pomiarów jest kluczowa. Przykładowo, w laboratoriach chemicznych, gdzie precyzyjne pomiary są niezbędne do uzyskania wiarygodnych wyników, zawsze używa się wag, które sprostają wymaganiom analitycznym. Ważenie substancji o masach mniejszych niż 10 mg przy użyciu wagi, która ma taką granicę dokładności, prowadziłoby do błędów systematycznych, co mogłoby mieć wpływ na dalsze etapy analizy.

Pytanie 36

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 37

50 cm³ alkoholu etylowego zmieszano w kolbie miarowej z 50 cm³ wody. W wyniku zjawiska kontrakcji objętość otrzymanego roztworu wyniosła 97,5 cm³. Ile wynosi stężenie procentowe (v/v) roztworu alkoholu w wodzie po zmieszaniu i stężenie procentowe roztworu alkoholu (v/v) po uzupełnieniu kolby wodą do 100 cm³?

	Stężenie procentowe (v/v) roztworu alkoholu w wodzie po zmieszaniu	Stężenie procentowe (v/v) roztworu alkoholu po uzupełnieniu kolby wodą do 100 cm³
A.	49,2%	48,0%
B.	50,0%	49,7%
C.	51,3%,	50,0%
D.	53,3%	50,2%

A. D.

B. B.

C. A.

D. C.

Wybór innej odpowiedzi niż C może świadczyć o niepełnym zrozumieniu zagadnienia dotyczącego stężenia procentowego roztworu. Często popełnianym błędem jest nieprawidłowe obliczenie objętości końcowej roztworu. W przypadku, gdy 50 cm³ alkoholu etylowego zmieszano z 50 cm³ wody, oczekiwanie, że objętość roztworu wyniesie 100 cm³, jest błędne. W rzeczywistości zjawisko kontrakcji sprawia, że objętość końcowa wynosi 97,5 cm³. Niezrozumienie tego zjawiska może prowadzić do fałszywych założeń, jakoby stężenie alkoholu w roztworze wynosiło 50%, co jest wynikiem mylnego przeliczenia. Ponadto, błędna interpretacja pojęcia stężenia procentowego (v/v) może skutkować pomyleniem tego wskaźnika z innymi rodzajami stężeń, takimi jak stężenie masowe. Kluczowym elementem w obliczeniach chemicznych jest uwzględnienie rzeczywistych objętości roztworów, które mogą się różnić od sumy objętości składników z powodu interakcji międzycząsteczkowych. Dlatego ważne jest, aby przed przystąpieniem do obliczeń zawsze uwzględniać zjawiska fizykochemiczne, które mogą wpływać na wyniki. Zrozumienie tych podstawowych zasad jest istotne w praktyce laboratoryjnej, by uniknąć błędów w przygotowywaniu roztworów do analiz chemicznych.

Pytanie 38

Średnia masa wody wypływająca z pipety o deklarowanej pojemności 25 cm³, w temperaturze 25°C wynosi 24,80 g. Korzystając z danych zamieszczonych w tabeli wskaż wartość poprawki kalibracyjnej dla tej pipety.

Masa wody zajmującej objętość 1 dm³ w zależności od temperatury pomiaru
Temperatura °C	Masa wody g
20	997,17
21	997,00
22	996,80
23	996,59
24	996,38
25	996,16
26	995,93
27	995,69
28	995,45
29	995,18
30	994,92

A. 0,10 ml

B. 0,25 ml

C. 0,18 ml

D. 0,16 ml

Dobra robota! Odpowiedź 0,10 ml jest jak najbardziej na miejscu i świetnie pokazuje, jakie są zasady kalibracji pipet. Jak masz pipetę o pojemności 25 cm³, to różnice między tym, co teoretycznie powinno być, a tym, co naprawdę dostajesz, są mega ważne dla precyzyjnych pomiarów. W tym przypadku pipeta faktycznie wypuszcza 0,104 g wody mniej, co daje nam tę poprawkę kalibracyjną 0,10 ml. W labie, kiedy używasz pipet do dozowania różnych substancji, musisz to uwzględnić, żeby wyniki były dokładne. W każdym laboratorium analitycznym kalibracja to standard. Bo każda nawet mała różnica w objętości może zmienić stężenie roztworu, a potem to prowadzi do błędnych wniosków. Dlatego fajnie jest regularnie sprawdzać i kalibrować pipety, żeby mieć pewność, że wyniki są wiarygodne i można je powtarzać.

Pytanie 39

To pytanie jest dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się lub utwórz konto aby zobaczyć pełną treść pytania.

Odpowiedzi dostępne po zalogowaniu.

Wyjaśnienie dostępne po zalogowaniu.

Pytanie 40

Ile wynosi objętość roztworu o stężeniu 0,5 mol/dm³, jeśli przygotowano go z 0,1 mola KOH?

A. 200 cm3

B. 20 ml

C. 200 dm3

D. 20 dm3

Poprawna odpowiedź to 200 cm3, co odpowiada 0,2 dm3. Aby obliczyć objętość roztworu, możemy skorzystać ze wzoru: C = n/V, gdzie C to stężenie (mol/dm3), n to liczba moli substancji (mol), a V to objętość roztworu (dm3). W tym przypadku mamy stężenie C = 0,5 mol/dm3 i liczba moli n = 0,1 mol. Przekształcając wzór do postaci V = n/C, otrzymujemy V = 0,1 mol / 0,5 mol/dm3 = 0,2 dm3, co w mililitrach daje 200 cm3. Takie obliczenia są podstawą w chemii, szczególnie w praktycznych laboratoriach, gdzie precyzyjne przygotowanie roztworów jest kluczowe dla uzyskania rzetelnych rezultatów eksperymentów. Warto wiedzieć, że umiejętność obliczania objętości roztworów i ich stężeń jest niezbędna w wielu dziedzinach, takich jak farmacja, biotechnologia czy chemia analityczna.

Rozpocznij nowy egzamin

Powrót do strony głównej