Krzemionka, talk czy węglan wapnia to w typowej chemii lakierniczej klasyczne przykłady wypełniaczy mineralnych. To właśnie wypełniacze odpowiadają za zagęszczanie masy lakierniczej, poprawę jej właściwości roboczych, a także wpływają na twardość, matowość czy odporność powłoki na ścieranie. Z mojego doświadczenia wynika, że dobór odpowiedniego wypełniacza zależy od oczekiwanego efektu — na przykład krzemionka daje powłokom większą wytrzymałość mechaniczną, podczas gdy talk raczej poprawia łatwość rozprowadzania i elastyczność. Co ciekawe, stosowanie tanich wypełniaczy, takich jak węglan wapnia, pozwala też obniżać koszty produkcji, ale nie bez wpływu na właściwości końcowe. Standardy branżowe, np. PN-EN ISO 4618, wyraźnie opisują rolę wypełniaczy jako składników niebarwiących, które mają zapewnić określone cechy użytkowe farby czy lakieru. Moim zdaniem, warto zawsze pamiętać, że bez dobrze dobranych wypełniaczy żadna profesjonalna powłoka nie będzie miała odpowiedniej trwałości i wyglądu. Przykład praktyczny: w lakierach samochodowych krzemionka poprawia odporność na zarysowania, a w farbach do wnętrz talk zwiększa zdolność krycia i wydajność.
W lakiernictwie łatwo pomylić funkcje poszczególnych składników, zwłaszcza gdy nazwy techniczne są podobne do tych z innych dziedzin chemii. Spoiwa, na przykład, to zupełnie inna kategoria — decydują o tym, co "trzyma" całą powłokę razem, tworzą sieć, która po wyschnięciu daje trwałość i przyczepność. Typowe spoiwa to żywice alkidowe, akrylowe albo epoksydowe, które są zupełnie innymi substancjami niż krzemionka czy talk. Z kolei barwniki to komponenty mające nadać kolor — tu rozróżnia się pigmenty organiczne i nieorganiczne, ale żaden z wymienionych w pytaniu materiałów nie służy do barwienia, bo są praktycznie bezbarwne i nie mają właściwości kryjących. Często można spotkać się z błędnym przekonaniem, że jeśli coś jest "białe" (jak węglan wapnia), to już musi być barwnikiem — to nieprawda, bo pigment musi mieć siłę barwienia, a wypełniacz nie. Rozpuszczalniki natomiast to składniki płynne, które służą do rozcieńczania, ułatwiają aplikację, ale wyparowują po naniesieniu powłoki. Krzemionka, talk czy węglan wapnia nie rozpuszczają się w masie lakierniczej ani nie odparowują, więc nie są rozpuszczalnikami. Typowy błąd myślowy polega na przypisywaniu tych substancji do kategorii, do których nie należą ze względu na ich obecność w różnych branżach przemysłowych. Dobra praktyka mówi o dokładnej analizie funkcji danego składnika w recepturze, a nie tylko o bazowaniu na nazwie chemicznej.