Element widoczny na zdjęciu to typowy zawór rozdzielający, stosowany w układach pneumatycznych i hydraulicznych. Moim zdaniem, kluczowe jest zrozumienie jego funkcji: zawór rozdzielający pozwala sterować przepływem medium—czyli na przykład powietrza lub oleju hydraulicznego—do wybranych odbiorników. To właśnie dzięki niemu można zmieniać kierunek ruchu siłownika albo decydować, które gałęzie instalacji będą zasilane. W praktyce taki zawór jest sercem automatyki przemysłowej – bez niego nie da się sensownie sterować ruchem elementów wykonawczych, na przykład tłoków czy silników pneumatycznych. Na rynku spotyka się zawory rozdzielające o różnych konfiguracjach: 3/2, 5/2, 5/3 itd., co oznacza liczbę dróg i położeń. Ze zdjęcia widać, że ten model to zawór elektromagnetyczny, który jest sterowany elektrycznie (co daje szybką i precyzyjną kontrolę). W praktyce montuje się je na płytach rozdzielczych, a zgodność z normami ISO 5599-1 czy ISO 15407 to dziś praktycznie standard. Warto też pamiętać, że wybór odpowiedniego zaworu rozdzielającego wpływa nie tylko na bezpieczeństwo, ale też na efektywność całego procesu produkcyjnego. W codziennej pracy automatyka czy mechatronika spotykanie się z takimi elementami to chleb powszedni i nie wyobrażam sobie nowoczesnego warsztatu bez nich.
W temacie zaworów często pojawia się pewne zamieszanie, szczególnie jeśli chodzi o ich typy i zastosowania. Zawór czasowy to urządzenie stosowane głównie do opóźniania przepływu medium przez określony czas – ma zastosowanie np. w układach automatyki, gdzie trzeba coś uruchomić z pewnym opóźnieniem. Jednak na zdjęciu nie widać żadnych elementów, które by wskazywały na obecność układu czasowego, jak na przykład specjalnych komór lub pokręteł do regulacji czasu. Zawór redukcyjny z kolei służy do obniżania ciśnienia roboczego medium i utrzymywania go na stałym, bezpiecznym poziomie – najczęściej w instalacjach pneumatycznych czy hydraulicznych. Takie zawory mają charakterystyczny kształt, często wyposażone są w pokrętła do regulacji i wskaźniki ciśnienia, których tutaj ewidentnie brakuje. Jeśli chodzi o zawór bezpieczeństwa, ten element jest niezbędny w każdej instalacji, gdzie trzeba chronić układ przed przekroczeniem dopuszczalnego ciśnienia – działa praktycznie jak zawór upustowy, otwierając się automatycznie przy zbyt wysokim ciśnieniu. Na zdjęciu nie widać typowych cech zaworu bezpieczeństwa: nie ma sprężyny kalibrowanej na określone ciśnienie ani wyjścia upustowego. Moim zdaniem, sporo osób myli te pojęcia, bo w praktyce spotyka się wiele rodzajów zaworów i czasem trudno je rozpoznać na pierwszy rzut oka. Dlatego warto nauczyć się rozpoznawać konstrukcję i funkcję zaworu rozdzielającego – jak na powyższym zdjęciu – bo od tego zależy właściwe zaprojektowanie i serwisowanie układów automatyki zgodnie z branżowymi normami (np. PN-EN ISO 4414 dla pneumatyki).