Element 4 to wpust, czyli typowy element stosowany do przenoszenia momentu obrotowego pomiędzy wałem a piastą, np. w kołach zębatych, kołach pasowych czy sprzęgłach. Jego głównym zadaniem jest zapewnienie sprzężenia obrotowego, a nie zabezpieczenie sworznia przed wysunięciem. W typowych zastosowaniach wpustów, np. zgodnie z normą PN-EN 6885 czy DIN 6885, nie pełnią one funkcji zabezpieczającej przed osiowym przesunięciem sworznia czy wału. Czasem ludzie mylą wpusty z zawleczkami, ale to zupełnie inne rozwiązania – wpust po prostu siedzi w rowku wpustowym i przekazuje siły skrętne, a nie blokuje ruch osiowy. W praktyce, gdy chcemy zabezpieczyć sworzeń przed wypadnięciem, korzystamy raczej z zawleczek, spinek, czy też typowych zabezpieczeń sprężystych. Moim zdaniem warto pamiętać, że poprawne dobranie elementu zabezpieczającego to podstawa bezpieczeństwa maszyn, a stosowanie wpustu do tego celu to typowy błąd warsztatowy. Dobrą praktyką jest zawsze analizować funkcję danego detalu i nie stosować zamiennie elementów o zupełnie innym przeznaczeniu – inżynierowie zawsze powtarzają: funkcja ponad wszystko!
Wiele osób przy pierwszym kontakcie z elementami zabezpieczającymi sworznie może odnieść wrażenie, że każdy metalowy detal o nietypowym kształcie nadaje się do unieruchomienia części ruchomej. To jednak uproszczenie prowadzące do błędów konstrukcyjnych. Zarówno zawleczka sprężysta, jak i zawleczka R czy spinka sprężysta od lat są stosowane właśnie jako zabezpieczenie sworzni przed wysunięciem. Ich konstrukcja – zgodna z normami PN, DIN czy ISO – zapewnia szybki montaż, a jednocześnie niezawodne blokowanie elementu na swoim miejscu, nawet przy znacznym obciążeniu drganiami czy udarami. Najczęściej te zabezpieczenia znajdziemy w maszynach rolniczych, pojazdach, sprzęcie budowlanym, gdzie szybka wymiana sworznia i pewność mocowania mają kluczowe znaczenie. Z kolei wpust (element 4) pełni zupełnie inną rolę – jego zadaniem jest przenoszenie momentu obrotowego między wałem a piastą, nie zaś blokowanie przesuwu osiowego. To bardzo częsty błąd: utożsamianie różnych funkcji mechanicznych tylko na podstawie ogólnego wyglądu detali. Warto mieć na uwadze, że zastosowanie nieodpowiedniego elementu zabezpieczającego może w praktyce prowadzić do awarii, a nawet poważnych wypadków. Branżowe dobre praktyki jasno wskazują na konieczność stosowania dedykowanych zabezpieczeń – używanie wpustów zamiast zawleczek czy spinek jest niezgodne z podstawowymi zasadami mechaniki i eksploatacji maszyn. To jedna z tych rzeczy, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się drobiazgiem, ale w praktyce technicznej mają kolosalne znaczenie dla bezpieczeństwa i trwałości całych układów mechanicznych.