Schemat widoczny na rysunku to typowy przykład mechanizmu zapkowego, znanego także jako zapadkowy. W praktyce spotyka się go najczęściej w mechanizmach wymagających kontroli kierunku ruchu – na przykład w podnośnikach ręcznych, niektórych narzędziach (klucze zapadkowe), czy też urządzeniach zegarowych. Kluczowym elementem jest tu współpraca zębatki (tzw. koła zapadkowego) z elementem blokującym, czyli zapadką. Pozwala to na swobodne obracanie w jednym kierunku, a w przeciwnym – blokuje ruch, co jest bardzo praktyczne na przykład przy mechanizmach podnoszących. Bardzo lubię ten typ rozwiązań, bo są proste, niezawodne i można je znaleźć w wielu dziedzinach, od automatyki po codzienne narzędzia warsztatowe. Warto zaznaczyć, że zgodnie z dobrymi praktykami projektowania maszyn, stosowanie zapadek wymaga szczególnej uwagi jeśli chodzi o materiały i smarowanie, bo elementy cierne są tutaj mocno obciążone. Z mojego doświadczenia wynika, że dobrze jest regularnie sprawdzać stan zapadki i zębatki, bo zużycie tych części potrafi prowadzić do awarii całych mechanizmów. Zapadki spełniają ważną normę ISO 1328 dotyczącą jakości kół zębatych, a także ogólne wytyczne w zakresie bezpieczeństwa maszyn.
Często spotykaną trudnością przy rozpoznawaniu mechanizmów jest skupianie się na ogólnych kształtach czy skojarzeniach z codziennymi urządzeniami, zamiast analizować szczegóły konstrukcyjne. Mechanizmy korbowe, jarzmowe i krzywkowe mają całkowicie inną zasadę działania niż mechanizm zapkowy. Mechanizm korbowy zamienia ruch posuwisto-zwrotny na obrotowy (lub odwrotnie), a jego typowym przykładem jest układ tłokowo-korbowy w silnikach spalinowych – tam nie występują zapadki, a ruch jest płynny i cykliczny. Mechanizm jarzmowy, choć mniej spotykany, również wykorzystuje ruch posuwisto-zwrotny, jednak bazuje na jarzmie, które prowadzi ruch w określonym kierunku, bez współpracy z zapadkami czy elementami blokującymi. Krzywki natomiast służą do kształtowania złożonych torów ruchu – są szeroko wykorzystywane w automatyce przemysłowej i maszynach szyjących, ale nigdzie nie mają elementu blokującego ruch w jednym kierunku. Typowym błędem jest utożsamianie obecności koła zębatego z mechanizmem korbowym lub krzywkowym – w rzeczywistości zapadki i koła zapadkowe są bardzo charakterystyczne właśnie dla mechanizmu zapkowego. Moim zdaniem warto zwracać uwagę na obecność zapadki, która blokuje ruch w jedną stronę, bo to jest główna cecha odróżniająca ten typ mechanizmu od pozostałych wymienionych w pytaniu. W praktyce, błędna klasyfikacja mechanizmów może prowadzić do poważnych problemów projektowych i eksploatacyjnych, dlatego gruntowna analiza schematów jest bardzo ważna w pracy technika czy inżyniera.