Mechanizm zawadkowy, który został przedstawiony na tym rysunku, to bardzo charakterystyczne rozwiązanie stosowane w technice, szczególnie w urządzeniach wymagających okresowego zatrzymywania lub precyzyjnego odmierzania ruchu. Typowym przykładem wykorzystania tego typu mechanizmu są zegary mechaniczne, liczniki, a także niektóre maszyny produkcyjne, gdzie konieczne jest uzyskanie ruchu skokowego. Zasada działania opiera się tu na współpracy koła zawadkowego z zapadką, która blokuje lub zwalnia obrót w określonych momentach. Co ciekawe, mechanizmy zawadkowe są bardzo cenione z uwagi na swoją prostotę oraz niezawodność. Moim zdaniem, w praktyce świetnie sprawdzają się tam, gdzie nie potrzeba ciągłego ruchu, a raczej precyzyjne dozowanie impulsów obrotowych. Zwróć uwagę, że zgodnie z normami branżowymi, np. PN-EN 60086, mechanizmy te muszą być wykonane z wytrzymałych materiałów, by znieść wielokrotne cykle pracy bez utraty precyzji. Często spotyka się je także w wyłącznikach czasowych czy licznikach gazu. Taki mechanizm nie jest może zbyt skomplikowany, ale w wielu zastosowaniach to właśnie jego prostota daje przewagę – mniej elementów, mniejsza awaryjność. Z mojego doświadczenia warto znać zasadę działania zawadek, bo można je spotkać nawet w nietypowych zastosowaniach, na przykład w mechanizmach blokujących drzwi automatycznych.
Na pierwszy rzut oka niektórym może się wydawać, że na rysunku przedstawiony jest mechanizm pasowy, bloczkowy albo łańcuchowy, bo często spotykamy się z tego typu rozwiązaniami w praktyce warsztatowej czy na lekcjach techniki. Jednak żaden z tych układów nie pasuje do widocznej konstrukcji. Mechanizmy pasowe opierają się na przekazywaniu napędu za pomocą pasa rozpiętego na kołach pasowych – są wykorzystywane w napędach maszyn, gdzie liczy się płynność przekazu i brak szarpnięć. Tutaj jednak nie widać ani koła pasowego, ani charakterystycznego rowka na pas klinowy, co wyklucza taką interpretację. Bloczek natomiast to rozwiązanie stosowane do zmiany kierunku siły, jak choćby w dźwigach czy podnośnikach, i zawsze opiera się na lince lub linie przechodzącej przez koło o gładkiej powierzchni. Rysunek wyraźnie pokazuje coś zupełnie innego – tu nie ma miejsca na linę czy linkę, a mechanizm nie jest przygotowany do pracy z obciążeniem podnoszonym. Z kolei mechanizm łańcuchowy kojarzy się z napędem rowerowym lub przemysłowymi przenośnikami – wymaga obecności zębatek i łańcucha, co jest łatwe do rozpoznania, bo zęby i odpowiednie prowadnice są bardzo charakterystyczne. Na rysunku nie ma żadnych oznak zębatki ani łańcucha. Typowym błędem jest też mylenie prostych układów z zawadką z bardziej rozbudowanymi przekładniami. W tym przypadku widać, że mamy do czynienia z zapadką współpracującą z kołem o specjalnym profilu – to klasyczny mechanizm zawadkowy, stosowany tam, gdzie zależy nam na precyzyjnym, cyklicznym ruchu lub blokadzie. Wybierając jedną z pozostałych odpowiedzi, można łatwo paść ofiarą rutynowego skojarzenia z najczęściej spotykanymi w przemyśle przekładniami, zamiast przeanalizować konkretne cechy widocznej konstrukcji.