Ćwiczenia ortoptyczne z wykorzystaniem czerwonego filtra są jednym z podstawowych narzędzi stosowanych w procesie odtłumiania oka, czyli tzw. „antysupresji”. Chodzi tu przede wszystkim o sytuacje, gdy jedno oko jest przez mózg ignorowane (tłumione), co niestety często prowadzi do trwałego niedowidzenia. Terapeuta zakłada podczas ćwiczenia czerwony filtr na oko dominujące lub lepsze, a pacjent wykonuje zadania wymagające współpracy obu oczu. Dzięki filtrowi bodźce wizualne z obu oczu są widoczne, ale różnią się barwą, co zmusza system wzrokowy do zaangażowania obu oczu równocześnie. To jest bardzo praktyczne, bo terapia taka pozwala wytrenować mózg do łączenia obrazów z obu oczu i przełamania nawyku tłumienia słabszego oka. Z mojego doświadczenia, takie ćwiczenia są zalecane w przypadku amblyopii i niektórych postaciach zeza, gdzie walczymy o przywrócenie prawidłowej współpracy obu oczu. Standardy terapii ortoptycznej w Polsce i na świecie wyraźnie wskazują na skuteczność tej metody. Warto podkreślić, że sam czerwony filtr nie jest magicznym narzędziem – musi być stosowany według precyzyjnych zaleceń, najlepiej pod okiem doświadczonego ortoptysty lub optometrysty. Takie ćwiczenia, choć wydają się proste, wymagają systematyczności i cierpliwości – ale naprawdę mogą dać bardzo dobre efekty w codziennej praktyce.
Ćwiczenia ortoptyczne z użyciem czerwonego filtra bywają błędnie interpretowane jako narzędzie do hamowania w ośrodku fuzynym lub stabilizacji kąta anomalii, ale to niestety nieporozumienie wynikające z mieszania pojęć fizjologicznych i praktycznych zastosowań terapii. W rzeczywistości te ćwiczenia nie mają za zadanie ograniczać pracy ośrodka fuzji – wręcz przeciwnie, ich celem jest pobudzić aktywność obu oczu i zachęcić mózg do integracji bodźców z każdego oka. Tak samo, przeciwdziałanie dwojeniu nie jest tutaj kluczowym mechanizmem – dwojenie pojawia się wtedy, gdy oczy nie kierują się na ten sam punkt, natomiast ćwiczenia z filtrem mają za zadanie wygasić tłumienie, a nie bezpośrednio usuwać dwojenie. Często myli się też stabilizację kąta anomalii ze skutkami pracy z filtrem, ale stabilizacja kąta anomalii dotyczy bardziej trwałej adaptacji sensomotorycznej i nie jest głównym celem w pracy z czerwonym filtrem. Takie błędne przekonania wynikają moim zdaniem z mylenia narzędzi terapeutycznych z objawami choroby, które obserwujemy. W praktyce ortoptycznej filtry kolorowe, szczególnie czerwone, są stosowane przede wszystkim do wytrenowania mózgu do zauważania i przetwarzania bodźców z tłumionego oka – nazywamy to odtłumianiem lub wygaszaniem supresji. To bardzo ważne, bo daje szansę na odzyskanie prawidłowego widzenia obuocznego i jest zalecane w obowiązujących standardach. Zwrócenie uwagi na prawidłowe cele terapii ma kluczowe znaczenie dla skuteczności leczenia i uniknięcia rozczarowań u pacjenta czy terapeuty. Stąd właśnie wybór odtłumiania oka jako właściwego celu takich ćwiczeń jest zgodny z najlepszymi praktykami branżowymi.