Ćwiczenia ortoptyczne z użyciem karty z kropkami to bardzo fajne i praktyczne narzędzie w pracy z osobami, które mają egzotropię okresową. Właśnie w tym typie zezowania pacjent potrafi przez część czasu utrzymywać prawidłowe ustawienie oczu, a w innych momentach pojawia się rozbieżność. Zadania z kartą z kropkami pozwalają ćwiczyć fuzję, czyli umiejętność łączenia obrazów z obu oczu w jeden spójny obraz. W praktyce terapeutycznej często to wygląda tak, że pacjent celowo wywołuje zbieżność i próbuje utrzymać ją jak najdłużej, wykorzystując wzory z kart – to naprawdę angażuje mięśnie oczne i układ nerwowy, bo trzeba się skoncentrować, żeby nie dopuścić do znów rozłażącego się obrazu. Moim zdaniem te ćwiczenia są szczególnie wartościowe, bo pozwalają nie tylko ćwiczyć mechaniczne ustawienie gałek ocznych, ale też poprawiają świadomość wzrokową i kontrolę, uczą radzenia sobie w codziennych sytuacjach, kiedy egzotropia może się nasilać, np. przy zmęczeniu. Standardowo zaleca się te ćwiczenia właśnie przy egzotropii okresowej, bo w innych typach zezów korzyści są już dużo mniejsze lub wręcz mogą być niepożądane. Dobrze przeprowadzona terapia oparta o kartę z kropkami zwiększa szansę na długotrwałą poprawę kontroli nad ustawieniem oczu. Warto pamiętać, że takie działania wpisują się w nowoczesne podejście ortoptyczne – nie tylko ćwiczenie mięśni, ale kompleksowe wsparcie funkcji widzenia obuocznego.
Temat ćwiczeń ortoptycznych bywa czasem mylony, bo każda postać zeza wymaga indywidualnego podejścia i nie zawsze te same narzędzia się sprawdzają. Zastosowanie karty z kropkami jest mocno związane z potrzebą rehabilitacji fuzji i kontroli obuocznej, a nie z każdym typem zezowania to zadziała właściwie. Egzotropia wtórna zwykle pojawia się po jakimś urazie, zabiegu lub długotrwałym leczeniu i tam raczej kładzie się nacisk na inne formy wsparcia, bo mechanizm powstawania rozbieżności jest inny – czasem nawet ćwiczenia z kartą mogą być niewystarczające lub wręcz niezalecane, jeśli doszło do trwałych zmian anatomicznych. Esotropia cykliczna to bardzo specyficzny przypadek, kiedy zez pojawia się okresowo, ale w nieregularnych cyklach, czasami nawet raz na kilka dni – tutaj bardziej skupiamy się na monitorowaniu cyklu i przyczyn, bo ćwiczenia ortoptyczne często nie dają spodziewanego efektu lub mogą być trudne do wdrożenia ze względu na zmienność objawów. Wreszcie esotropia akomodacyjna dotyczy głównie dzieci z dużą nadwzrocznością, gdzie problem leży w mechanizmie akomodacji – tu podstawą leczenia są okulary korekcyjne, a ćwiczenia z kartą z kropkami nie rozwiązują sedna problemu, bo nie wpływają na przyczynę, czyli nadmierną akomodację. Klasycznym błędem jest przecenianie jednego narzędzia ortoptycznego i próba stosowania go do każdego przypadku zezowania, a przecież zgodnie z dobrą praktyką zawsze dobieramy metody indywidualnie, biorąc pod uwagę etiologię i charakterystykę zaburzenia. Z mojego doświadczenia wynika, że tylko w egzotropii okresowej ćwiczenia z kartą z kropkami przynoszą realne, stabilne efekty, bo pozwalają właśnie na wyćwiczenie kontroli fuzji tam, gdzie ona jest jeszcze możliwa do wywołania i utrzymania.