Ciało szkliste to taka przezroczysta, galaretowata substancja wypełniająca wnętrze gałki ocznej pomiędzy soczewką a siatkówką. Jego główną rolą, co może nie zawsze rzuca się w oczy na pierwszy rzut oka, jest właśnie amortyzacja wstrząsów i ochrona delikatnych struktur oka przed uszkodzeniami mechanicznymi. Wyobraź sobie, że biegniesz albo potkniesz się — ciało szkliste działa wtedy jak naturalna poduszka powietrzna, która chroni siatkówkę przed nagłymi uderzeniami czy wstrząsami. Z mojego doświadczenia wynika, że w praktyce medycznej docenia się to szczególnie podczas zabiegów okulistycznych, bo nawet najmniejsze przesunięcia mogą wpłynąć na funkcjonowanie oka. Warto zauważyć, że przezroczystość ciała szklistego pozwala na swobodne przechodzenie światła, co jest istotne dla ostrego widzenia, jednak to nie jego główna funkcja. W literaturze branżowej, jak chociażby w podręcznikach do anatomii i fizjologii oka, często podkreśla się, że ta struktura jest niezbędna do zachowania stabilności kształtu gałki ocznej, co ma kluczowe znaczenie dla precyzji widzenia. W praktyce branżowej można się spotkać z sytuacjami, kiedy zaburzenia w budowie lub stanie ciała szklistego prowadzą do poważnych schorzeń, jak np. odwarstwienie siatkówki. Moim zdaniem, znajomość tej funkcji jest nieoceniona nie tylko dla okulistów, ale i dla optyków oraz techników zajmujących się budową i działaniem narządu wzroku.
Wiele osób myli się, myśląc, że ciało szkliste odpowiada np. za produkcję cieczy wodnistej albo regulację ilości światła wpadającego do oka, ale z punktu widzenia anatomii i fizjologii to są już całkiem inne mechanizmy. Produkcją cieczy wodnistej zajmuje się ciało rzęskowe, a nie ciało szkliste. Ciecz wodnista znajduje się w przedniej i tylnej komorze oka, jest produkowana i odprowadzana w sposób kontrolowany, co pozwala na utrzymanie odpowiedniego ciśnienia wewnątrzgałkowego. Z kolei kontrolą ilości światła wpadającego do oka zajmuje się tęczówka poprzez zwężanie lub rozszerzanie źrenicy – to tzw. odruch źreniczny, typowy temat na zajęciach z fizjologii. Jeśli chodzi o odżywianie zewnętrznych warstw siatkówki, to tutaj główną rolę pełni naczyniówka, dostarczając składników odżywczych i tlenu do siatkówki – ciało szkliste raczej nie bierze bezpośredniego udziału w tym procesie, bo jest słabo unaczynione. Często w testach pojawia się taki błąd logiczny, że skoro ciało szkliste wypełnia dużą część oka, to musi mieć wiele różnych funkcji, ale tak naprawdę jego rola jest dość konkretna – przede wszystkim mechaniczna stabilizacja i ochrona przed urazami. Źle zinterpretowane skojarzenia prowadzą do takich nieścisłości. Ciało szkliste nie bierze udziału ani w produkcji cieczy, ani w regulowaniu światła, ani w dostarczaniu substancji odżywczych. W praktyce technicznej oraz w diagnostyce okulistycznej to rozróżnienie jest bardzo ważne, bo błędne przypisywanie funkcji może prowadzić do nieprawidłowego rozumienia działania narządu wzroku i utrudniać rozpoznawanie patologii. Branżowe standardy jasno dzielą zadania poszczególnych struktur oka i w codziennej pracy trzeba umieć je rozróżniać.