Kontrolowanie ustawienia oczu u pacjenta z okresowym ekcesem dywergencji to temat dość specyficzny i wymaga indywidualnego podejścia. W przypadku tej jednostki chorobowej, ćwiczenia z fiksatorem są najczęściej stosowane, ponieważ pozwalają na świadome i aktywne angażowanie mechanizmów motorycznych oka. Fiksator, najczęściej prosty, kontrastowy punkt lub obiekt, umożliwia pacjentowi skupianie wzroku i naukę prawidłowego utrzymania spojrzenia na wyznaczonym celu. Takie ćwiczenia rozwijają u dzieci i dorosłych nawyk centralnej fiksacji i stabilizacji spojrzenia, co jest podstawą kontroli dywergencji. Z mojego doświadczenia, dzieci bardzo szybko zaczynają rozumieć, po co ćwiczą – widzą efekty, bo coraz rzadziej pojawiają się objawy „uciekającego oka”. W praktyce gabinetowej często wykorzystuje się zarówno proste fiksatory (np. kolorowe patyczki czy świecące diody), jak i specjalistyczne urządzenia do treningu kontroli obuocznej. To podejście jest zgodne z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Okulistycznego oraz praktyką ortoptyczną – najpierw trzeba nauczyć pacjenta kontroli ustawienia, zanim przejdzie się do treningu fuzji czy konwergencji. Ważne jest też, że ćwicząc z fiksatorem, możemy na bieżąco monitorować postępy, co ułatwia dopasowanie terapii. Tak to się robi w porządnych gabinetach! Warto też pamiętać, że ćwiczenia te są nieskomplikowane i można je kontynuować w domu pod nadzorem rodzica – to spora zaleta w codziennej terapii.
Tematyka ćwiczeń ortoptycznych bywa myląca, szczególnie jeśli chodzi o wybór najbardziej skutecznej metody dla określonych typów zezów. W przypadku okresowego ekcesu dywergencji, skupienie się na ćwiczeniach fuzji z pryzmatami, ujemnej względnej konwergencji czy dodatniej względnej konwergencji nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, bo one po prostu nie są przeznaczone do kontroli ustawienia oczu w tej jednostce chorobowej. Fuzja z pryzmatami jest użyteczna np. w treningu zdolności obuocznego widzenia czy eliminowaniu podwójnego widzenia po operacjach, ale nie rozwija nawyku samodzielnej kontroli osi widzenia – co w ekcesie dywergencji jest kluczowe. Podobnie ćwiczenia ujemnej względnej konwergencji (które polegają na ćwiczeniu rozluźniania konwergencji przy jednoczesnej akomodacji) stosuje się głównie u pacjentów z problemami zbyt dużej konwergencji, a nie z dywergencją. Dodatnia względna konwergencja natomiast to trening zbieżności oczu, pomocny przy niedostatecznej konwergencji, a nie przy dywergencji. Częsty błąd w myśleniu to utożsamianie każdego treningu ortoptycznego z ćwiczeniami konwergencji lub fuzji, niezależnie od rodzaju zaburzenia – to tak, jakby naprawiać każdy samochód tym samym kluczem. W rzeczywistości, dobranie odpowiednich ćwiczeń wymaga nie tylko wiedzy teoretycznej, ale i zrozumienia mechanizmów danego typu zeza oraz celów terapii. W ekcesie dywergencji najważniejsze jest wypracowanie odruchowej i świadomej kontroli ustawienia oczu – stąd właśnie ćwiczenia z fiksatorem są rekomendowane przez specjalistów ortoptyki i okulistyki dziecięcej. Warto więc zawsze dostosowywać metody do typu zaburzenia, a nie stosować uniwersalnych rozwiązań.