W przypadku okresowego egzotropii, czyli okresowego rozbieżnego ustawienia oczu, najważniejsze jest wzmacnianie mechanizmów konwergencji – szczególnie tej dodatniej. Ćwiczenia na dodatnią względną konwergencję pomagają aktywizować i wzmacniać zdolność oczy do zbieżnego ustawiania się, co jest kluczowe w kontrolowaniu tendencji do „uciekania” oka na zewnątrz. Stosowanie fiksatorów czy pryzmatów to takie klasyczne narzędzia rehabilitacji ortoptycznej – umożliwiają trening i poprawę kontroli fuzji oraz konwergencji, bo pacjent ćwiczy świadome kontrolowanie ustawienia oczu w warunkach sztucznie wywołanego wysiłku. Natomiast ćwiczenia ujemnej względnej konwergencji to temat trochę paradoksalny – bo polegają one na trenowaniu rozbieżności, czyli umiejętności oddalania osi oczu, co tak naprawdę zaostrzałoby objawy egzotropii. Z mojego doświadczenia wynika, że czasem łatwo się tu pomylić, bo w praktyce klinicznej częściej ćwiczymy konwergencję niż dywergencję. Standardy ortoptyczne i zalecenia Polskiego Towarzystwa Okulistycznego są zgodne: u pacjentów z okresowym ekcesem dywergencji skupiamy się na rozwijaniu konwergencji, a nie jej hamowaniu. Takie ćwiczenia, jak ujemna względna konwergencja, stosuje się raczej w innych sytuacjach, np. przy esoforii. Właśnie dlatego tej kontroli nie da się uzyskać poprzez takie ćwiczenia – to byłoby działanie zupełnie wbrew celowi terapii.
W codziennej praktyce ortoptycznej często pojawia się mylne przekonanie, że każde ćwiczenie mięśni oka pozytywnie wpływa na kontrolę ustawienia gałek ocznych, bez względu na jego rodzaj. Jednak to nie do końca tak działa. Fiksatory są narzędziem wykorzystywanym do nauki i utrwalania fiksacji oraz kontroli obuocznego ustawienia – pozwalają pacjentowi trenować świadome patrzenie i utrzymywanie osi wzrokowych w odpowiedniej pozycji, co jest bardzo przydatne w terapii egzotropii okresowej. Podobnie pryzmaty, szczególnie te bazowe, w praktyce stosuje się do ćwiczeń fuzji i wzmacniania konwergencji – przez stawianie oczom „wyzwań”, czyli zmuszanie ich do pokonywania dodatkowego obciążenia podczas patrzenia na cel. Ćwiczenia dodatniej względnej konwergencji to wręcz podstawa terapii w przypadkach okresowego ekcesu dywergencji – trenuje się wtedy zbieżne ustawianie oczu, co bezpośrednio przeciwdziała uciekaniu oka na zewnątrz. Natomiast błędem jest przekonanie, że te ćwiczenia nie mogą pomóc – bo właśnie one wzmacniają mechanizmy odpowiedzialne za prawidłową współpracę mięśni oka. Często kursanci mylą pojęcia dodatniej i ujemnej względnej konwergencji, co prowadzi do wyboru niewłaściwych metod terapeutycznych – tymczasem ujemna względna konwergencja polega na ćwiczeniu rozbieżności, a to nie tylko nie pomaga, ale wręcz pogarsza kontrolę w egzotropii okresowej. To taki typowy błąd wynikający z niezrozumienia biomechaniki działania mięśni oka i roli poszczególnych ćwiczeń ortoptycznych. W praktyce zawsze trzeba dobierać ćwiczenia do rodzaju zaburzenia, patrząc na to, czy chcemy wzmacniać zbieżność (konwergencję), czy odwrotnie – nie robić tego, co mogłoby nasilić objawy rozbieżności.