Twarde soczewki kontaktowe, zwłaszcza te wykonane z materiałów przepuszczających gazy, są nieocenione w korygowaniu niezborności nieregularnej, czyli takiej, gdzie powierzchnia rogówki nie jest gładka i symetryczna, co bardzo utrudnia lub wręcz uniemożliwia skuteczną korekcję tradycyjnymi okularami albo miękkimi soczewkami kontaktowymi. W praktyce – najczęściej spotykamy się z tym problemem u pacjentów z np. stożkiem rogówki, po urazach, bliznach, czy po nieudanych zabiegach chirurgicznych oka. Twarda soczewka, dzięki swojej sztywności, niejako „wymusza” nową, regularną powierzchnię optyczną, bo łza wypełnia wszystkie nierówności między soczewką a rogówką. To daje pacjentowi dużo ostrzejszy obraz niż inne metody. Z mojego doświadczenia, twarde soczewki są czasami jedyną szansą na sensowną ostrość wzroku przy nieregularnym astygmatyzmie. Warto wiedzieć, że w branżowych zaleceniach, jak chociażby Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, twarde soczewki zaleca się właśnie w takich skomplikowanych przypadkach. Oczywiście, ich aplikacja jest trudniejsza i wymaga szczególnego dopasowania, ale efekty naprawdę potrafią być spektakularne. W praktyce optycznej, jeśli ktoś ma nieregularną powierzchnię rogówki – zaczynamy od rozważenia twardych soczewek.
Wiele osób, nawet tych trochę już obeznanych z optyką, myli typy astygmatyzmu i zakłada, że każde zaburzenie widzenia w osi można skorygować zarówno twardymi, jak i miękkimi soczewkami, bez większego znaczenia, czy jest ono proste, mieszane czy złożone. Tymczasem podstawową sprawą jest zrozumienie, czym różni się niezborność nieregularna od innych typów – niezborność niezłożona to po prostu „zwykły” astygmatyzm regularny, gdzie osie są do siebie prostopadłe (to jest najczęstszy przypadek spotykany w gabinecie). Tutaj spokojnie radzą sobie okulary albo soczewki miękkie toryczne, a twarde nie mają przewagi praktycznej. Z kolei pojęcia niezborności złożonej czy mieszanej dotyczą specyficznych układów wad refrakcji, ale nie wskazują jednoznacznie na nieregularność powierzchni rogówki. Niezborność mieszana to sytuacja, kiedy jedna oś jest skupiająca, a druga rozpraszająca – i znów, przy regularnej powierzchni, można ją skutecznie korygować standardowymi metodami. Problem zaczyna się dopiero wtedy, gdy powierzchnia rogówki jest nieregularna, np. przy bliznach czy stożku, bo wtedy światło załamuje się chaotycznie i tylko twarda, sztywna soczewka potrafi „wygładzić” ten efekt. W praktyce – najczęstszym błędem jest przekonanie, że każda soczewka „załatwi sprawę” niezborności, podczas gdy tylko twarde soczewki mają właściwości pozwalające na korekcję nieregularnej powierzchni rogówki. To naprawdę kluczowe dla skutecznej korekcji, a błędne rozumienie tego prowadzi do nietrafionych prób leczenia i frustracji pacjentów. Warto więc wiedzieć, że miękkie soczewki czy okulary w nieregularnym astygmatyzmie po prostu się nie sprawdzają – i to jest właśnie ta subtelna, ale bardzo ważna różnica.