Zapis SR40 w dokumentacji technicznej odwołuje się bezpośrednio do kulistości powierzchni o promieniu 40 mm. S to skrót od 'sphere' (kula), R oznacza promień, a liczba po nim - wartość promienia. W praktyce stosuje się to np. przy wymiarowaniu części precyzyjnych, gdzie kluczowe znaczenie ma zapewnienie odpowiedniego kształtu sferycznego, jak np. głowice łożyskowe, elementy zaworów kulowych czy powierzchnie optyczne soczewek. Takie oznaczenie pozwala jednoznacznie zinterpretować, że dana powierzchnia nie jest po prostu fragmentem okręgu, tylko wycinkiem kuli o określonym promieniu. Z mojego doświadczenia, w warsztatach czy przy kontroli jakości bardzo często pojawia się zamieszanie, czy chodzi o promień, czy średnicę – zapis SR rozwiewa te wątpliwości. W standardach takich jak PN-EN ISO 129-1:2019-02 wymaga się precyzyjnego opisu tego typu powierzchni, żeby uniknąć błędów w produkcji i kontroli. Stosując oznaczenie SR, masz pewność, że każdy technolog, programista CNC czy kontroler jakości wie, że chodzi o promień kuli, a nie czegoś innego. W praktyce takie powierzchnie są trudniejsze do wykonania niż zwykłe cylindryczne, bo wymagają specjalnych narzędzi czy głowic, ale dzięki temu oznaczeniu nie ma miejsca na domysły. Osobiście uważam, że takie precyzyjne zapisy to podstawa dobrej dokumentacji warsztatowej.
Wielu uczniów i praktykantów myli się na etapie interpretacji oznaczeń wymiarowych SR40, zakładając, że chodzi o krzywiznę lub myląc promień ze średnicą. W praktyce zapis z literą S (sphere) oraz R (radius), umieszczony nad linią wymiarową, zawsze odnosi się do fragmentu powierzchni kuli – nie cylindra, ani zwykłego łuku okręgu. Niestety wiele osób sugeruje się oznaczeniami jak R40 czy Ø40, które mają zupełnie inne znaczenie: R stosuje się do promienia łuku, Ø do średnicy (najczęściej otworu lub wału), natomiast SR to specyficzny przypadek dla sfer. W branży maszynowej czy mechatronicznej niepoprawne odczytanie tego symbolu może prowadzić do wykonania detalu o zupełnie innym kształcie – a to praktycznie zawsze kończy się poprawkami lub nawet złomowaniem części. Czasem błędnie zakłada się, że zapis SR40 odnosi się do kulistości o średnicy 40 mm, bo w wielu innych przypadkach podaje się średnicę, ale tutaj reguła jest inna. Równie często można spotkać się z przekonaniem, że SR40 oznacza krzywiznę, lecz nie każda krzywizna to kula – większość promieni w rysunkach technicznych dotyczy wycinków okręgu, a nie powierzchni sferycznych. Standardy, na przykład PN-EN ISO 129-1, wyraźnie rozróżniają te przypadki w symbolice i opisie. Moim zdaniem największy problem bierze się z rutyny: czytając rysunek, często zakłada się automatycznie, że skoro jest liczba i litera, to chodzi o najbardziej typowy przypadek. Dlatego tak ważne jest czytanie oznaczeń z pełnym zrozumieniem i świadomością różnic – SR to zawsze kulistość powierzchni o określonym promieniu, a nie średnicy i nie dowolnej krzywizny. Doświadczenie pokazuje, że to drobiazg na papierze, ale w realnym procesie technologicznym robi wielką różnicę.