Refraktometria jest instrumentalną metodą optyczną, która polega na pomiarze kąta załamania światła przechodzącego przez substancję. Jest to technika szeroko stosowana w analizie chemicznej, szczególnie w identyfikacji i ilościowym oznaczaniu substancji rozpuszczonych w cieczy. Przykładami zastosowania refraktometrii są analiza stężenia roztworów cukru w przemyśle spożywczym, gdzie refraktometria pozwala na szybkie i dokładne określenie zawartości sacharozy. Zgodnie z normami ISO, techniki refraktometryczne powinny być stosowane w połączeniu z kalibracją na podstawie wzorców, co zapewnia dokładność i powtarzalność pomiarów. W przypadku próbek o różnych temperaturach, niezwykle istotne jest uwzględnienie korekcji temperaturowej, co jest standardową praktyką w laboratoriach. Refraktometria znajduje również zastosowanie w analizie jakości olejów i tłuszczów oraz w diagnostyce medycznej, gdzie pomocna jest w ocenie stanu nawodnienia organizmu na podstawie analizy moczu.
Argentometria, konduktometria i potencjometria to metody analizy chemicznej, ale nie są klasyfikowane jako instrumentalne metody optyczne. Argentometria opiera się na reakcji wytrącania, gdzie oznaczenie ilości jonów srebra w próbce odbywa się na podstawie reakcji chemicznej i zmiany stężenia. Przykładowo, w przypadkach analizy chlorków, stosuje się miareczkowanie roztworem srebra. Metoda ta nie wykorzystuje zjawisk optycznych, co czyni ją inną od refraktometrii. Konduktometria bazuje na pomiarze przewodnictwa elektrycznego roztworów, co jest użyteczne w określaniu stężenia jonów, jednak również nie jest oparta na pomiarach optycznych. Potencjometria z kolei polega na pomiarze potencjału elektrycznego w elektrochemicznych układach, co pozwala na oznaczanie stężenia jonów na podstawie różnicy potencjałów. Warto zauważyć, że wybór metody analizy powinien opierać się na specyfice próby oraz wymaganiach dotyczących dokładności i czułości pomiaru. Często błędne wnioski mogą wynikać z mylenia różnych technik analitycznych i ich zastosowań, co podkreśla znaczenie zrozumienia podstaw teoretycznych każdej z metod.