Katalog archiwalny jest kluczowym narzędziem w popularyzacji zasobu archiwalnego. Stanowi on zorganizowany zbiór informacji o zasobach dostępnych w danym archiwum, co pozwala użytkownikom na łatwe odnalezienie interesujących ich dokumentów. Dzięki katalogom archiwalnym możemy szybko i efektywnie przeszukiwać zbiory, co jest niezwykle ważne dla badaczy, studentów, czy osób zainteresowanych historią. Przykładem zastosowania katalogu może być możliwość zdalnego dostępu do zasobów archiwalnych, co umożliwiło wielu badaczom dostęp do informacji bez konieczności fizycznego odwiedzania archiwum. Zgodnie z dobrymi praktykami w archiwistyce, katalogi powinny być na bieżąco aktualizowane oraz dostosowywane do potrzeb użytkowników, co dodatkowo podnosi ich funkcjonalność i przydatność. Warto również zauważyć, że katalog archiwalny wspiera zasady otwartego dostępu i transparentności, co jest szczególnie ważne w dobie cyfryzacji i globalizacji informacji.
Podejścia oparte na wykazach spisów, inwentarzach kartkowych czy kartach inwentarzowych nie są w stanie w pełni odpowiadać na potrzeby popularyzacji zasobu archiwalnego. Wykaz spisów stanowi jedynie listę spisów oraz ich tematykę, co ogranicza jego funkcjonalność w kontekście szczegółowego wyszukiwania i zestawienia różnorodnych źródeł. Z kolei inwentarz kartkowy, choć może zawierać istotne informacje o dokumentach, nie zapewnia takiej przejrzystości i dostępu jak katalog archiwalny. Jest to bardziej archaiczna forma ewidencjonowania, która nie uwzględnia nowoczesnych wymagań dostępu do informacji. Karty inwentarzowe również pełnią ograniczoną rolę, ponieważ często są używane w kontekście jednego konkretnego dokumentu, co nie pozwala na ich szerokie wykorzystanie w procesie badawczym. Typowym błędem jest myślenie, że każde z tych narzędzi może zastąpić katalog archiwalny, podczas gdy ich funkcjonalności są od siebie bardzo różne. Katalog archiwalny z założenia jest stworzony jako centralny punkt dostępu do zasobów, integrujący i porządkujący informacje, co czyni go nieodzownym narzędziem w każdym archiwum.