Inwentaryzacja to kluczowy proces w archiwistyce, który polega na systematycznym spisaniu i porządkowaniu jednostek archiwalnych zgodnie z ustalonymi zasadami i metodami. Jest to etap niezbędny dla zapewnienia skutecznego zarządzania dokumentami oraz ich późniejszego udostępniania. W praktyce inwentaryzacja pozwala na stworzenie szczegółowego spisu materiałów archiwalnych, co ułatwia ich lokalizację i kontrolę. Zgodnie z dobrą praktyką archiwalną, inwentaryzacja powinna być przeprowadzana regularnie, aby utrzymać aktualność i dokładność danych. Przykładem zastosowania inwentaryzacji może być przeprowadzanie auditów w instytucjach publicznych, gdzie systematycznie sprawdza się, czy zbiory archiwalne są odpowiednio udokumentowane i zorganizowane. Standardy ISO 15489 dotyczące zarządzania dokumentacją podkreślają znaczenie inwentaryzacji jako kluczowego elementu w procesie zarządzania informacją, co wpływa na zachowanie integralności i dostępności cennych zasobów archiwalnych.
Rejestracja, foliacja oraz klasyfikacja to terminy, które często są mylone z inwentaryzacją, lecz w rzeczywistości odnoszą się do odmiennych procesów w archiwistyce. Rejestracja to proces wprowadzania danych o jednostkach archiwalnych do systemu ewidencyjnego, który służy do monitorowania ich stanu oraz lokalizacji. Jest to etap związany z formalnym uznaniem dokumentów, ale nie obejmuje szczegółowego opisu ich treści czy struktury, co jest kluczowe w inwentaryzacji. Folacja odnosi się do porządkowania i numerowania kolejnych stron dokumentów, co ma zastosowanie głównie w kontekście fizycznego zabezpieczania materiałów, a nie ich opisu czy ewidencji. Klasyfikacja natomiast to proces segregacji jednostek archiwalnych wg określonych kryteriów, co może obejmować ich podział na kategorie tematyczne, chronologiczne lub geograficzne. Warto zauważyć, że inwentaryzacja łączy w sobie elementy rejestracji, foliacji i klasyfikacji, lecz jej głównym celem jest pełne i szczegółowe spisanie jednostek archiwalnych, co stanowi podstawę do dalszego zarządzania nimi. W praktyce, pomijanie procesu inwentaryzacji może prowadzić do chaosu w dokumentacji, trudności w odnajdywaniu informacji oraz ogólnego obniżenia efektywności zarządzania archiwum.