Prawidłowo – wszystkie ruchome części urządzeń napędowych, które mogą stwarzać zagrożenie dla pracowników, muszą być osłonięte osłonami. To jest jedna z podstawowych zasad BHP przy pracy z maszynami, zarówno w robotach regulacyjnych na ciekach, jak i ogólnie w budownictwie wodnym czy ziemnym. Osłona ma za zadanie fizycznie oddzielić człowieka od elementu niebezpiecznego: kół zębatych, łańcuchów, pasów klinowych, wałów, sprzęgieł, wentylatorów itp. Chodzi o to, żeby ręka, noga, ubranie robocze, linka, kawałek narzędzia nie mogły zostać wciągnięte w strefę niebezpieczną. Moim zdaniem to jest ten typ zabezpieczenia, którego nie da się zastąpić samym "uważaniem" czy szkoleniem – człowiek się myli, osłona nie. W praktyce na budowie hydrotechnicznej osłony powinny być: trwałe, stabilne, wykonane z odpowiedniego materiału (stal, mocne tworzywo), tak zamontowane, żeby nie dało się ich łatwo zdemontować bez użycia narzędzi. Dobre praktyki mówią też o stosowaniu osłon z blokadą – czyli maszyna nie uruchomi się, dopóki osłona nie jest zamknięta. Dotyczy to np. napędów pomp, mieszadeł, przenośników ślimakowych czy transporterów taśmowych używanych przy robotach ziemnych i regulacyjnych. Normy i przepisy BHP (np. ogólne przepisy BHP oraz normy dotyczące bezpieczeństwa maszyn) wyraźnie wskazują, że środki organizacyjne i ostrzegawcze są tylko uzupełnieniem, a podstawą jest ochrona techniczna, czyli właśnie osłony, wygrodzenia stałe, blokady. W robotach regulacyjnych, gdzie często pracuje się w trudnym terenie, przy wodzie, w błocie, z ograniczoną widocznością, takie osłony są szczególnie ważne. Chronią nie tylko operatora, ale też innych pracowników przechodzących obok maszyny, którzy mogą się zbliżyć do napędu nawet przypadkiem. Z mojego doświadczenia wynika, że tam, gdzie osłony są kompletne i sprawne, liczba urazów mechanicznych spada praktycznie do zera – i właśnie o to w tym chodzi.
W tym pytaniu łatwo dać się złapać na pozornie „zdroworozsądkowe” odpowiedzi, które brzmią rozsądnie, ale nie spełniają wymogów bezpieczeństwa maszyn. Dobre oświetlenie stanowiska pracy jest oczywiście bardzo ważne, szczególnie przy robotach regulacyjnych prowadzących się często o świcie, o zmroku czy w trudnych warunkach terenowych. Jednak samo oświetlenie nie usuwa zagrożenia mechanicznego. Ruchome części urządzeń napędowych nadal mogą wciągnąć rękę, rękaw bluzy, linkę czy przewód, nawet jeśli wszystko jest świetnie widoczne. Oświetlenie to środek pomocniczy, organizacyjny, a nie techniczna ochrona przed kontaktem z elementem niebezpiecznym. Pomalowanie urządzeń na biało albo w jakikolwiek inny kolor też nie rozwiązuje problemu. Taki zabieg może poprawić widoczność maszyny, ułatwić zauważenie zabrudzeń, wycieków oleju, korozji, ale nie stanowi żadnej realnej bariery między człowiekiem a ruchomym elementem. To trochę jak pomalowanie ostrza piły – widać je lepiej, ale dalej można się skaleczyć tak samo. W praktyce na budowie malowanie stosuje się bardziej jako oznakowanie, ewentualnie do rozróżniania stref czy elementów, a nie jako środek ochronny przed urazami mechanicznymi. Z kolei wygrodzenie taśmą bezpieczeństwa jest typowym przykładem zabezpieczenia tymczasowego i bardziej informacyjnego niż fizycznego. Taśma ostrzegawcza ma za zadanie powiedzieć: „nie wchodź tutaj”, „tu jest strefa robót”, ale absolutnie nie zatrzyma pracownika, który się potknie, poślizgnie, albo po prostu ją ominie. Wokół maszyn i urządzeń napędowych, gdzie występują ruchome części, stosuje się raczej stałe wygrodzenia metalowe, barierki, a w samej strefie napędu – osłony, które uniemożliwiają bezpośredni kontakt z elementem obracającym się czy przesuwającym. Typowym błędem myślowym jest wiara, że wystarczy „dobrze oznaczyć i oświetlić” miejsce pracy, a resztę załatwi ostrożność ludzi. W nowoczesnym podejściu do BHP, zwłaszcza w budownictwie wodnym i przy robotach ziemnych, priorytet mają środki techniczne – takie, które fizycznie uniemożliwiają zrobienie sobie krzywdy. Dlatego odpowiedzi opierające się tylko na oświetleniu, kolorze czy taśmie ostrzegawczej nie spełniają wymagań bezpieczeństwa dotyczących ruchomych części urządzeń napędowych. Prawidłowe podejście to trwałe, odpowiednio zaprojektowane osłony zgodne z przepisami i dobrą praktyką branżową.