Kwalifikacja: CES.01 - Eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłu ceramicznego
Zawód: Technik ceramik
Cechą pozwalającą na identyfikację tworzywa porcelanowego jest jego
Odpowiedzi
Informacja zwrotna
Porcelana to jedno z tych tworzyw ceramicznych, które od razu wyróżnia się na tle innych, właśnie dzięki swojej przeświecalności. To jest taka cecha, którą można łatwo zaobserwować – wystarczy podnieść cienką filiżankę porcelanową pod światło i od razu widać, że światło przez nią przenika. Przeświecalność, czyli tak zwana translucencja, jest bezpośrednim efektem bardzo drobnoziarnistej i dobrze zeszkliwionej struktury porcelany. Materiał ten nie posiada widocznych porów, a cała struktura jest zwarta i jednorodna – to zupełnie inna liga niż zwykłe fajanse czy kamionka, które są bardziej matowe i masywne. W produkcji porcelany wykorzystuje się specjalne surowce, głównie kaolin, skaleń i kwarc, a wypalanie odbywa się w wysokich temperaturach (nawet do 1400°C), co gwarantuje właśnie tę charakterystyczną przeświecalność. Moim zdaniem to jest jeden z powodów, dla których porcelana jest tak ceniona w przemyśle stołowym czy dekoracyjnym – nie tylko wygląda szlachetnie, ale daje też szerokie pole do popisu projektantom, bo można uzyskać bardzo cienkie, a jednocześnie wytrzymałe naczynia. W praktyce, kiedy podczas identyfikacji materiału nie jesteśmy pewni, czy mamy do czynienia z porcelaną, wystarczy wykonać test „na światło”. Warto też pamiętać, że ta cecha znajduje odzwierciedlenie w normach branżowych dotyczących ceramiki stołowej, gdzie przeświecalność jest wymieniana jako podstawowy parametr jakościowy porcelany. Ja zawsze zwracam na to uwagę przy ocenie wyrobów – to naprawdę niezawodny sposób na rozpoznanie tego materiału.
Czasem spotyka się przekonanie, że grubość czerepu jest kluczowa dla identyfikacji porcelany, jednak w praktyce nie jest to miarodajne kryterium. Grubość ścianek naczyń z porcelany może się różnić w zależności od przeznaczenia produktu i jego klasy. Współczesne technologie pozwalają na wytwarzanie zarówno bardzo cienkich, jak i nieco grubszych wyrobów porcelanowych, więc sama grubość niewiele mówi o rodzaju tworzywa. Nasiąkliwość rzędu 15% sugeruje raczej materiał porowaty, jak fajans czy niektóre rodzaje ceramiki użytkowej, natomiast porcelana, zgodnie z normami PN i ISO, wykazuje nasiąkliwość zwykle poniżej 0,5%. Wysoka nasiąkliwość to cecha bardzo niepożądana w porcelanie, ponieważ świadczy o słabym zeszkleniu i dużej porowatości, co całkowicie wyklucza ją z tej kategorii materiałów. Z kolei głuchy dźwięk podczas stukanie o porcelanę to również mit – typowe jest wręcz odwrotnie: porcelana wydaje czysty, dźwięczny, niemal metaliczny odgłos, gdy stuknie się w nią np. paznokciem. Ten efekt dźwiękowy bierze się z dużej twardości i zwartości materiału, a nie z porowatości czy grubości. W praktyce technicznej często myli się te pojęcia, zwłaszcza osoby mniej doświadczone w pracy z ceramiką mogą traktować dźwięk lub masę jako główne kryteria oceny, co prowadzi do błędnych wniosków. Z mojego doświadczenia najlepszym i najczęściej zalecanym w branży testem rozpoznawczym pozostaje ocena przeświecalności pod światłem. To jest naprawdę pewne i szybkie narzędzie, które znakomicie odróżnia porcelanę od innych rodzajów ceramiki użytkowej. Warto więc umieć je stosować – to jedno z podstawowych narzędzi diagnostycznych w zawodzie technologów ceramiki i konserwatorów zabytków.