Kwalifikacja: CES.01 - Eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłu ceramicznego
Zawód: Technik ceramik
Masa ceramiczna zawierająca w składzie około 50% surowca plastycznego, około 50% surowca nieplastycznego oraz około 35% wody i 0,5% elektrolitów w stosunku do suchych składników masy, nazywana jest masą
Odpowiedzi
Informacja zwrotna
Masa lejną to bardzo charakterystyczny rodzaj masy ceramicznej, którą stosuje się głównie do formowania wyrobów przez odlewanie w formach gipsowych. W jej składzie znajduje się około 50% surowca plastycznego (najczęściej glina), 50% nieplastycznego (jak kwarc, skaleń) oraz aż 35% wody w stosunku do całej masy i niewielka ilość elektrolitów, które poprawiają lejność. Te proporcje sprawiają, że masa jest płynna i łatwo wnika w szczegóły formy, a potem, po odparowaniu wody, twardnieje i zachowuje kształt. Moim zdaniem właśnie w produkcji porcelany i fajansu docenia się masy lejne, bo pozwalają na wykonanie bardzo skomplikowanych, cienkościennych elementów, które przy innych metodach byłyby praktycznie nieosiągalne. Warto pamiętać, że dodatek elektrolitów, nawet tak mały jak 0,5%, znacząco zwiększa lejność, bo rozprasza cząstki gliny i zmniejsza lepkość. W przemyśle ceramicznym to rozwiązanie jest wręcz standardowe przy produkcji naczyń stołowych, umywalek czy figur dekoracyjnych. Trochę się trzeba nauczyć tej technologii, szczególnie, że od jakości i odpowiedniej proporcji wody oraz elektrolitów zależy sukces całego procesu. Często początkujący próbują robić masę lejną bez elektrolitów i potem narzekają, że masa jest za gęsta i źle się rozlewa. Dla mnie, jak dla większości praktyków, to właśnie masa lejna jest kluczem do rozwoju nowoczesnej ceramiki użytkowej i artystycznej.
W ceramice bardzo ważne jest rozróżnienie rodzajów mas przygotowywanych do formowania wyrobów, bo od tego zależy nie tylko technologia, ale też jakość gotowego produktu. Masa plastyczna to taka masa, w której przeważa surowiec plastyczny (najczęściej glina) i zawartość wody oscyluje w granicach 18–25%. Dzięki temu nadaje się ona do ręcznego modelowania, toczenia czy wałkowania – jest plastyczna, ale nie lejąca. Masa półplastyczna natomiast zawiera jeszcze mniej wody i jest bardziej sztywna, często wykorzystywana do prasowania czy tłoczenia. Sypka masa ceramiczna to z kolei mieszanka suchych, niezwilżonych składników, która dopiero po dodaniu wody nabiera pożądanej konsystencji. Błąd polega często na utożsamianiu wysokiej zawartości wody z plastycznością, a w praktyce takie masy są już całkiem płynne i nie nadają się do ręcznego formowania. Prawdziwa masa lejną wyróżnia się właśnie specyficznym składem: dużo wody, wyraźny udział elektrolitów i odpowiednio dobrane proporcje surowców, żeby całość była rzadka i dobrze rozlewała się po formie. Moim zdaniem wiele osób myli się, kierując się intuicją, że każda masa z większą zawartością wody to masa plastyczna albo półplastyczna, ale w produkcji ceramiki użytkowej takie podejście prowadzi do poważnych problemów – masa lejna jest niezbędna tam, gdzie liczy się precyzja odlewu i cienkość ścianek, a nie sama łatwość ręcznego modelowania. Standardy branżowe wręcz wymagają stosowania mas lejnych do wyrobów odlewanych, bo gwarantują one najlepsze odwzorowanie detali i minimalizują ilość wad. Błędne rozumienie rodzajów mas prowadzi do strat materiału i czasu, więc warto zwrócić szczególną uwagę na te technologiczne niuanse.