Kwalifikacja: CES.01 - Eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłu ceramicznego
Zawód: Technik ceramik
Masy ceramiczne zawierające w składzie surowcowym upłynniacze organiczne lub nieorganiczne nazywane są
Odpowiedzi
Informacja zwrotna
Dokładnie tak, chodzi tutaj o masy lejnie, bo właśnie one są przygotowywane z dodatkiem upłynniaczy – zarówno organicznych, jak i nieorganicznych. Upłynniacze, czyli np. szkło wodne, polifosforany sodu czy różne polimery, pozwalają uzyskać masę o konsystencji płynnej, którą łatwo wlewa się do form gipsowych. W przemyśle ceramicznym takie rozwiązanie jest bardzo popularne przy produkcji wyrobów o skomplikowanych kształtach, na przykład sanitariatów czy porcelany stołowej. Masa lejna musi zachowywać odpowiednią reologię – chodzi o to, żeby dobrze wypełniała formę, a jednocześnie nie rozwarstwiała się ani nie sedymentowała za szybko. Stosowanie upłynniaczy pozwala też na zmniejszenie ilości użytej wody, co potem pozytywnie wpływa na właściwości wypalanych wyrobów – są mniej porowate, mają lepszą wytrzymałość. W praktyce, wybór i ilość upłynniacza zależy od konkretnego zastosowania i składu surowcowego, ale zawsze chodzi o ułatwienie nalewania masy do formy i uzyskanie gładkiej powierzchni po rozformowaniu. Moim zdaniem, to właśnie umiejętność przygotowania dobrej masy lejnej odróżnia dobrego ceramika od początkującego – jak się raz dobrze opanuje te konsystencje, to potem cała produkcja idzie jak z płatka. Przemyślane dobieranie upłynniaczy i kontrola lepkości masy to absolutna podstawa rzemiosła w nowoczesnej ceramice.
W ceramice przemysłowej kluczowe jest rozróżnienie rodzajów mas ceramicznych ze względu na ich konsystencję oraz funkcję w procesie technologicznym. Masa sypka to po prostu mieszanka suchych surowców bez dodatku wody, która jeszcze nie nadaje się do bezpośredniego formowania – stosuje się ją np. w niektórych metodach prasowania na sucho, ale wtedy nie używa się upłynniaczy. Masa plastyczna natomiast to taka, która pod wpływem nacisku daje się łatwo kształtować ręcznie lub mechanicznie – tutaj najważniejszym czynnikiem jest odpowiednia zawartość wody, zapewniająca elastyczność, ale nie płynność. W masach plastycznych upłynniacze nie odgrywają kluczowej roli, bo nie chodzi o uzyskanie konsystencji płynnej, lecz właśnie plastycznej, coś jak ciasto na pierogi. Masa półplastyczna to pośrednia forma, stosowana rzadziej, gdzie masa daje się przetłaczać przez maszyny, ale jeszcze nie jest płynna – nadal jednak nie wykorzystuje się typowych upłynniaczy w takim stopniu jak w masie lejnej. Typowym błędem jest mylenie mas z upłynniaczami z masami plastycznymi, bo oba rodzaje mogą zawierać wodę, ale tylko masa lejna przeznaczona jest do odlewania w formach gipsowych dzięki specjalnym dodatkom, które umożliwiają uzyskanie bardzo rzadkiej, a jednocześnie stabilnej konsystencji. To właśnie ten proces odlewania nazywany jest metodą lejania – jedna z najważniejszych technik w produkcji wyrobów ceramicznych o złożonych kształtach lub delikatnych ściankach. Wybór nieodpowiedniej masy prowadzi do problemów z rozformowaniem, nierównomierną strukturą czy pęknięciami wyrobu. Dlatego zawsze przy masach z upłynniaczami trzeba myśleć o masie lejnej, bo tylko ona spełnia wymagania technologiczne tego procesu. Z mojego doświadczenia najczęściej uczniowie mylą masę plastyczną z lejną, ale po kilku zajęciach z praktycznego nalewania do form różnica staje się oczywista.