Kwalifikacja: CES.01 - Eksploatacja maszyn i urządzeń przemysłu ceramicznego
Zawód: Technik ceramik
Kategorie: Surowce ceramiczne Procesy technologiczne
W recepturach roboczych do sporządzania mas porcelanowych znajdują się surowce ilaste w postaci
Odpowiedzi
Informacja zwrotna
Kaoliny to absolutna podstawa, jeśli chodzi o receptury mas porcelanowych. Właściwie w każdej profesjonalnej pracowni ceramicznej, a już zwłaszcza w przemyśle porcelanowym, to one są tym najważniejszym, bazowym surowcem ilastym. Wynika to z ich wyjątkowych właściwości – kaolin jest bardzo czysty chemicznie, ma niską zawartość zanieczyszczeń żelazem i tytanem, co daje ładną, białą barwę po wypale, a tego raczej nie uzyskamy na bazie zwykłych iłów. Poza tym kaolin daje masie porcelanowej odpowiednią plastyczność, dobrze reaguje na procesy technologiczne (prasowanie, toczenie, odlewanie itd.). Moim zdaniem trudno o lepszy surowiec do mas porcelanowych – i nie tylko ja tak uważam, bo praktycznie każda dobra fabryka porcelany korzysta właśnie z kaolinów. Zresztą w normach branżowych (choćby PN-EN 60672-3) znajdziemy wyraźne wytyczne dotyczące przewagi kaolinu jako głównego surowca ilastego do porcelany technicznej i stołowej. Ciekawostka: często stosuje się mieszanki kilku odmian kaolinu, żeby precyzyjnie dopasować właściwości masy do docelowego wyrobu (np. wytrzymałości czy przejrzystości). W praktyce stosowanie innych surowców ilastych, jak gliny czy iły, prowadzi do gorszego efektu – masa traci na bieli i może nie spełniać norm wytrzymałościowych. Kaolin, choć bywa trudniejszy w obróbce niż zwykła glina, to jednak jest bezkonkurencyjny w produkcji profesjonalnej porcelany.
Bardzo łatwo się pomylić, bo w ceramice ogólnie używa się różnych surowców ilastych, ale do porcelany akurat wybór jest bardzo precyzyjny. Gliny (często uznawane po prostu za surowce ilaste), mimo że mają dobrą plastyczność i dobrze się je formuje, zawierają zbyt dużo zanieczyszczeń, szczególnie żelaza i innych tlenków, przez co po wypale nie dają tej idealnej bieli, którą wymaga się od porcelany. To powoduje, że gotowy wyrób jest szary, beżowy lub ma nieestetyczne przebarwienia, a tego przecież w porcelanie nie chcemy. Iły, choć bardziej zbliżone do kaolinów pod względem składu mineralnego niż typowe gliny, również mają większą zawartość domieszek i przez to pogarszają właściwości optyczne oraz mechaniczne masy. W praktyce iły stosowane są do ceramiki budowlanej, fajansu, a nie do porcelany wysokiej klasy. Łupki, z kolei, to zupełnie inna grupa skał osadowych – są twarde, zwięzłe, raczej nieplastyczne i nie mają znaczenia technologicznego w produkcji mas porcelanowych, bo ich skład mineralny i właściwości uniemożliwiają uzyskanie odpowiedniej masy. Z mojego doświadczenia wielu uczniów myli pojęcie gliny i kaolinu, bo oba są ilaste – jednak tylko kaolin gwarantuje tę wyjątkową czystość i biel, które są wizytówką porcelany. To nie jest tylko kwestia estetyki, ale też wymagań normowych oraz wytrzymałościowych – porcelana z kaolinu wypalana jest w wysokich temperaturach i musi być odporna na ścieranie, przejrzysta i mocna. Dlatego w branży porcelanowej kaolin nie ma konkurencji pośród surowców ilastych, a stosowanie innych materiałów prowadzi wprost do spadku jakości wyrobu końcowego i nie spełnienia oczekiwań zarówno konsumentów, jak i odbiorców technicznych.