Kwalifikacja: CES.03 - Organizacja i kontrolowanie procesów w przemyśle ceramicznym
Zawód: Technik ceramik
Kategorie: Formowanie wyrobów
Która z metod nie jest zaliczana do formowania mechanicznego?
Odpowiedzi
Informacja zwrotna
Formowanie na kole garncarskim faktycznie nie jest zaliczane do metod formowania mechanicznego, chociaż wielu uczniów się na to łapie. Ta metoda, znana od tysięcy lat, polega na ręcznym kształtowaniu masy ceramicznej przy pomocy obracającego się koła i dłoni garncarza, czasem z użyciem prostych narzędzi. Kluczowe tutaj jest to, że główną siłą formującą jest siła ludzkich rąk, nie mechanizmów czy maszyn oddziałujących bezpośrednio na materiał. W branży ceramicznej rozróżnia się formowanie ręczne (manualne) i mechaniczne – te drugie to takie, gdzie kształtowanie wyrobu następuje przez działanie sił maszyn, pras, wibratorów czy innych urządzeń. Przykłady typowych technik mechanicznych to ciągnienie, prasowanie (dotłaczanie), czy formowanie przez wibrowanie. Z mojego doświadczenia wynika, że pomyłki biorą się stąd, że koło garncarskie jest jednak napędzane mechanicznie (np. nogą lub silnikiem), ale jednak to nie maszyna, tylko człowiek decyduje o kształcie. Inaczej jest na liniach produkcyjnych – tam maszyny wymuszają kształt produktu praktycznie bez udziału operatora w samym procesie formowania. W codziennej pracy technika, szczególnie w dużych zakładach ceramicznych, korzysta się głównie z metod mechanicznych, bo pozwalają na powtarzalność i wydajność. Warto o tym pamiętać, bo to rozróżnienie jest istotne przy analizie procesów wytwarzania.
Wiele osób myli pojęcia związane z formowaniem mechanicznym i ręcznym, co jest dosyć częste wśród początkujących techników ceramiki. Ciągnienie z dotłaczaniem to klasyczne metody mechaniczne, gdzie materiał jest najpierw przeciągany przez odpowiednie dysze, a potem dodatkowo prasowany lub formowany, żeby uzyskać określony kształt i gęstość – wszystko pod kontrolą maszyn i urządzeń. Takie procesy są szeroko stosowane w przemyśle, szczególnie tam, gdzie liczy się powtarzalność i wydajność produkcji, np. przy produkcji rur ceramicznych czy cegieł. Wibrowanie to również typowa technika mechaniczna – wykorzystuje się tu drgania mechaniczne do zagęszczania i uformowania masy ceramicznej w formie, co pozwala na usunięcie pęcherzyków powietrza i uzyskanie lepszej struktury. Równie ważne jest termoplastyczne dotłaczanie, gdzie maszyny wykorzystują podwyższoną temperaturę do uplastycznienia masy i wprasowania jej w formę – to rozwiązanie bardzo wydajne i stosowane choćby przy produkcji naczyń lub płytek. Typowym błędem jest utożsamianie jakiegokolwiek ruchu maszyny (np. obracające się koło garncarskie) z procesem mechanicznym; jednak kluczowa różnica to, kto lub co nadaje finalny kształt – jeśli robi to ręka człowieka, a urządzenie tylko wspomaga, to nie jest to formowanie mechaniczne w rozumieniu przemysłu. Warto patrzeć na to przez pryzmat praktyki zakładowej oraz wytycznych branżowych, gdzie jasno rozdziela się procesy ręczne od tych zautomatyzowanych. Takie rozróżnienie pomaga uniknąć nieporozumień przy analizie procesów produkcyjnych i wdrażaniu standardów jakościowych.