Kwalifikacja: CES.03 - Organizacja i kontrolowanie procesów w przemyśle ceramicznym
Zawód: Technik ceramik
Na którym etapie procesu produkcji talerza porcelanowego powstają reliefy?
Odpowiedzi
Informacja zwrotna
Moment powstawania reliefów na porcelanie to właśnie etap formowania. To jest zasadniczo ten moment, gdy z przygotowanej masy porcelanowej tworzy się kształt talerza w specjalnej formie – czy to przez odlewanie, tłoczenie, czy prasowanie. Wtedy właśnie uzyskuje się wszelkie wypukłości i zagłębienia, które później widzimy na gotowym wyrobie – czyli reliefy. To nie jest żadna sztuczka, tylko fizyczne oddziaływanie formy na surową masę. Często spotykam się z opinią, że reliefy powstają później, na przykład podczas zdobienia, ale tak naprawdę następne etapy to już tylko utrwalanie i wykańczanie tego, co zostało uformowane na samym początku. W branży ceramicznej mówi się, że dobry relief to taki, który nie znika po wypale, a do tego potrzeba bardzo precyzyjnego formowania i odpowiednio przygotowanej masy. Czasem też używa się specjalnych stempli lub wałków, ale zawsze – jeszcze przed suszeniem i wypałem. Moim zdaniem zrozumienie tej zależności bardzo ułatwia późniejsze planowanie produkcji, bo pozwala przewidzieć, jak będą zachowywać się szczegóły wzoru w gotowym talerzu. W dobrych fabrykach dba się też o właściwe wypoziomowanie form, bo nawet minimalne przekrzywienie może później zniekształcić relief podczas schnięcia lub wypału. To taka trochę sztuka i technologia w jednym.
Często można się pomylić, myśląc, że reliefy powstają na innych etapach niż formowanie, ale praktyka produkcji porcelany pokazuje co innego. Przede wszystkim podczas suszenia talerz już ma swój ostateczny kształt, a proces ten służy tylko odparowaniu wilgoci. Reliefy, czyli wypukłe i wklęsłe wzory na powierzchni, nie są wtedy tworzone, a jedynie mogą się minimalnie zmieniać – na przykład przez skurcz masy czy niewielkie odkształcenia. Jeśli chodzi o przygotowanie masy, to tu z kolei chodzi głównie o odpowiednie wymieszanie składników, żeby uzyskać jednolitą konsystencję i właściwości plastyczne. Sama masa porcelanowa nie ma jeszcze żadnych konkretnych kształtów czy wzorów – to jest dopiero półprodukt, który dalej trzeba uformować. Natomiast wypalanie to już końcowy etap, kiedy ukształtowany i wysuszony wyrób jest utrwalany pod wpływem bardzo wysokiej temperatury. Wypalenie powoduje zeszklenie masy i nadanie wytrzymałości, ale nie da się już wtedy dodać śladów reliefu na powierzchni. Typowym błędem jest zakładanie, że wzory "wychodzą" dopiero po wypale, bo wtedy najlepiej je widać, natomiast w rzeczywistości to wszystko jest już zapisane w surowej masie na etapie formowania. Branżowe normy zawsze podkreślają wagę tego momentu, bo to właśnie podczas formowania ostatecznie decyduje się o jakości i wyrazistości reliefu. Jeśli w procesie przygotowania lub wypalania coś pójdzie nie tak, relief może się zdeformować lub zatracić, ale nie powstanie na nowo. Takie podejście jest zgodne z technologią stosowaną w profesjonalnych zakładach ceramicznych, gdzie każdy etap ma ściśle określoną funkcję i nie zastępuje pozostałych. Warto to zapamiętać, bo pozwala uniknąć nieporozumień podczas planowania i nadzorowania procesu produkcji porcelany.