Kwalifikacja: CES.03 - Organizacja i kontrolowanie procesów w przemyśle ceramicznym
Zawód: Technik ceramik
Kategorie: Przygotowanie masy Zdobienie i szkliwienie
Z którym składnikiem należy zmieszać właściwy barwnik, aby przygotować farbę naszkliwną?
Odpowiedzi
Informacja zwrotna
Barwienie naszkliwne to temat, który wcale nie jest taki oczywisty, jak się na pierwszy rzut oka wydaje. Moim zdaniem zrozumienie, po co łączy się barwnik z topnikiem, to klucz do sukcesu w tej dziedzinie. Topnik to składnik, który umożliwia prawidłowe stopienie i związanie farby z powierzchnią szkliwa podczas wypalania. Dzięki obecności topnika barwnik równomiernie się rozprowadza, a uzyskana warstwa jest trwała i odporna na ścieranie. W praktyce wygląda to tak, że odpowiednio dobrany topnik – często w postaci szklanej lub mineralnej – pozwala farbie naszkliwnej osiągnąć właściwą konsystencję i lepkość potrzebną do malowania. Bez tego składnika pigment mógłby się kruszyć, odpadać albo po prostu nie przylegać do szkliwa. W technice ceramiki przemysłowej i artystycznej używa się różnych typów topników, dostosowanych do temperatury wypału i rodzaju podłoża. Z mojego doświadczenia wynika, że niektóre topniki pozwalają też lepiej kontrolować intensywność koloru i stopień połysku gotowej dekoracji. To jest ważne, bo często liczy się nie tylko trwałość, ale i estetyka. Warto pamiętać, że odpowiednie proporcje składników też mają znaczenie – zbyt dużo topnika może rozrzedzić farbę, a za mało spowoduje jej słabą przyczepność. Takie dylematy często rozstrzyga się na podstawie prób i doświadczenia, ale zasada jest jedna: topnik zawsze musi być obecny, jeśli chcemy uzyskać profesjonalny efekt farby naszkliwnej, zgodnie z branżowymi normami i praktyką zakładów ceramicznych.
W przygotowywaniu farb naszkliwnych łatwo jest się pomylić, bo nazwy niektórych składników mogą brzmieć podobnie albo kojarzyć się z ceramiką w ogóle, ale nie do końca pasują do konkretnej technologii barwienia szkliw. Przykładowo, talk bywa stosowany w różnych mieszankach ceramicznych, ale jego rola to raczej poprawianie właściwości masy ceramicznej, np. plastyczności i odporności na szok termiczny. Nie ma on jednak wpływu na trwałość czy przyczepność barwnika podczas wypalania na szkliwie i nie umożliwia jego stopienia z powierzchnią. Biały barwnik brzmi jak logiczny wybór, bo biel kojarzy się z podkładem czy rozjaśnianiem kolorów, ale w praktyce to nie on decyduje o przyczepności czy trwałości farby naszkliwnej. Dodanie białego pigmentu co najwyżej zmieni odcień, a nie pozwoli na prawidłowe zespolenie barwnika z powierzchnią szkliwa. Z kolei mielony kaolin to podstawowy składnik mas ceramicznych, przede wszystkim dla produkcji porcelany i fajansu, ale jego zadaniem jest nadawanie wytrzymałości i odpowiedniej lepkości samej ceramice, a nie farbie naszkliwnej. Kaolin nie pełni funkcji topnika i nie wpływa na proces spiekania barwnika ze szkliwem. Typowym błędem myślowym jest utożsamianie wszystkich znanych surowców ceramicznych z każdą fazą produkcji, co prowadzi do przekonania, że można ich używać zamiennie. Tymczasem to właśnie topnik – zgodnie z branżowymi standardami – odpowiada za to, że barwa utrwala się na szkliwie i nie odpada po wypale. Bez niego farba nie miałaby szansy dobrze związać się z powierzchnią, a efekt końcowy byłby nietrwały i daleki od oczekiwań. Warto zapamiętać, że dobór odpowiedniego topnika to podstawa w każdej technologii dekoracji naszkliwnej, a inne składniki pełnią zupełnie inne funkcje.