Element oznaczony cyfrą 3 to wymiennik ciepła, który odgrywa kluczową rolę w układach grzewczych i chłodniczych, szczególnie w instalacjach pomp ciepła czy systemach odzysku energii. Jego zadaniem jest przekazywanie energii cieplnej pomiędzy dwoma niezależnymi obiegami – bez mieszania tych płynów ze sobą. W praktyce wygląda to tak, że ciepło z jednego medium, np. wody obiegowej lub glikolu, przekazywane jest do innego medium, np. wody użytkowej czy powietrza wentylacyjnego. Standardy branżowe, takie jak normy PN-EN dotyczące systemów HVAC, mocno podkreślają wagę stosowania wymienników ciepła wszędzie tam, gdzie trzeba oddzielić dwa obiegi z powodów bezpieczeństwa, efektywności lub ochrony instalacji. Spotkałem się już nie raz z sytuacjami, gdzie dobrze dobrany wymiennik pozwolił na znaczne ograniczenie strat energii, a źle dobrany – odwrotnie, generował niepotrzebne koszty eksploatacyjne. Typowy przykład – gruntowa pompa ciepła: wymiennik ciepła oddziela solankę od instalacji centralnego ogrzewania, co zapewnia ochronę przed zanieczyszczeniami i korozją. Ważne jest też, żeby regularnie taki wymiennik sprawdzać i czyścić, bo osadzający się kamień kotłowy czy brud potrafią skutecznie obniżyć jego sprawność. Moim zdaniem, opanowanie zasad działania i doboru wymienników ciepła to absolutna podstawa dla każdego technika instalacji sanitarnych czy grzewczych.
Zasobnik wody dolnego źródła ciepła, rekuperator powietrza czy zbiornik cyrkulacji w obiegu wody użytkowej to elementy, które pełnią zupełnie inne funkcje niż wymiennik ciepła i łatwo się tu pogubić, jeśli nie ma się doświadczenia z instalacjami HVAC. Zasobnik wody dolnego źródła ciepła jest wykorzystywany głównie w instalacjach pomp ciepła, ale jego rola sprowadza się do magazynowania energii cieplnej, a nie do aktywnej wymiany ciepła między dwoma niezależnymi obiegami. W praktyce zasobnik najczęściej niweluje wahania temperatury i pozwala na bardziej stabilną pracę pompy ciepła, jednak nie jest urządzeniem, które przekazuje ciepło z jednego medium do drugiego – nie ma więc tej kluczowej funkcji wymiennika ciepła. Z kolei rekuperator powietrza to urządzenie stosowane w wentylacji mechanicznej, gdzie odzyskuje ciepło z powietrza wywiewanego i przekazuje je do powietrza nawiewanego – tu wymiana zachodzi w obrębie powietrza, a nie cieczy czy gazu w dwóch zamkniętych obiegach. To całkowicie inna konstrukcja i inne zastosowanie, co zresztą potwierdzają wszystkie nowoczesne standardy projektowania wentylacji z odzyskiem energii. Zbiornik cyrkulacji w obiegu wody użytkowej to natomiast po prostu pojemnik magazynujący wodę, umożliwiający utrzymanie stałego ciśnienia i temperatury w instalacji – nie ma w nim żadnego procesu wymiany ciepła pomiędzy dwoma mediami. Typowym błędem jest utożsamianie wszelkich pojemników, zbiorników czy urządzeń wymieniających ciepło z wymiennikami, ale tak naprawdę tylko wymiennik ciepła aktywnie przekazuje energię cieplną przez oddzielenie fizyczne mediów. W codziennej praktyce zawodowej warto dobrze rozumieć, które urządzenie pełni jaką funkcję, bo pomyłka w doborze lub opisie elementu może prowadzić do poważnych problemów eksploatacyjnych, mniejszej efektywności systemu i błędów w serwisowaniu. Właśnie dlatego zawsze warto sprawdzać schemat instalacji i dokładnie czytać opisy urządzeń przed podjęciem decyzji o ich zastosowaniu.
