Wybór zaworu termostatycznego nie może być przypadkowy – to jeden z kluczowych elementów układu chłodniczego, więc każda pomyłka odbija się potem na sprawności i bezpieczeństwie pracy instalacji. Ten zawór musi być dobrany przede wszystkim do maksymalnego obciążenia parownika, czyli ilości ciepła, jaką system musi usunąć w najgorszych warunkach, oraz do panujących temperatur parowania i skraplania. Te dwa parametry są dosłownie fundamentem doboru, bo od nich zależą ciśnienia robocze i wydajność układu. Dochłodzenie ciekłego czynnika to z kolei ważny aspekt, bo decyduje o tym, ile energii cieplnej trzeba dostarczyć do odparowania czynnika – i czy nie wystąpią niepożądane efekty typu pęcherzyki gazu w przewodzie cieczowym. W praktyce, kiedy korzystasz z katalogów producentów zaworów, zawsze musisz podać właśnie te trzy parametry, bo tylko wtedy można dobrać dyszę i charakterystykę zaworu do konkretnego układu. Moim zdaniem, nie da się tego przeskoczyć żadnym skrótem myślowym – wszędzie, gdzie pracowałem, zarówno w serwisie, jak i podczas montażu, zawsze wracało się do tych samych danych. Warto też pamiętać, że dobry dobór zaworu to nie tylko optymalna wydajność, ale i niższe zużycie energii, mniej awarii, stabilniejsza praca sprężarki. Z mojego doświadczenia wynika, że nawet drobne pomyłki w tych parametrach prowadzą później do problemów z przegrzaniem lub zalewaniem parownika. Jeśli chcesz pogłębić temat, zajrzyj do norm PN-EN 378 albo katalogów uznanych producentów, bo tam jest wszystko jasno rozpisane.
W praktyce doboru zaworu termostatycznego często powtarza się pewne mity i uproszczenia, które prowadzą do błędów, a niestety potem skutkują kłopotami w eksploatacji. Wybierając parametry takie jak maksymalne obciążenie skraplacza, ilość wody chłodzącej czy przegrzanie oleju, skupiamy się na elementach zupełnie niepowiązanych z główną funkcją zaworu termostatycznego – a on przecież ma precyzyjnie regulować dopływ czynnika do parownika w zależności od jego obciążenia i warunków pracy. Skraplacz i parametry jego pracy, takie jak ilość wody chłodzącej, mają wpływ na temperaturę skraplania, ale nie determinują bezpośrednio doboru zaworu przy parowniku. Przegrzanie oleju to osobny temat, związany raczej z układem smarowania sprężarki, a nie sterowaniem przepływem czynnika przez parownik. Z kolei uwzględnianie minimalnego obciążenia parownika czy nawet wielkości sprężarki i zbiornika czynnika to podejście, które może wynikać z mylenia podstawowych funkcji zaworu – tutaj liczy się to, co dzieje się w parowniku podczas największego zapotrzebowania na chłód, a nie podczas pracy przy minimalnym obciążeniu. Temperatura powietrza i ciśnienie różnicowe oczywiście mają znaczenie dla całego układu, ale nie są kluczowe w samym doborze zaworu termostatycznego – one co najwyżej wpływają pośrednio, na przykład poprzez zmianę temperatury skraplania. Bardzo często spotykam się z myśleniem typu: „zawór to tylko taki prosty element, dobierzemy z zapasem i będzie OK”, a prawda jest taka, że zbyt duży lub zbyt mały zawór zawsze prowadzi do niestabilnej pracy układu – objawia się to wahaniami przegrzania, spadkiem wydajności, nawet uszkodzeniami sprężarki. Dlatego zalecam zawsze, nawet przy prostych instalacjach, wrócić do podstaw – sprawdzić maksymalne obciążenie parownika, dokładnie określić temperaturę parowania i skraplania oraz znać dochłodzenie ciekłego czynnika. To są dane, które pozwalają korzystać z katalogów zaworów zgodnie z ich przeznaczeniem. Utrwalając sobie te zasady, unikniesz niepotrzebnych awarii i strat energii – a przecież o to chodzi w dobrej praktyce chłodniczej.