Pompa ciepła to urządzenie, które umożliwia przenoszenie ciepła z tzw. dolnego źródła (czyli np. z gruntu, powietrza lub wody) do górnego źródła, którym najczęściej jest instalacja grzewcza w budynku. To właśnie przekazywanie ciepła do górnego źródła ciepła jest jej podstawowym zadaniem. W praktyce wygląda to tak, że pompa ciepła, dzięki energii elektrycznej, potrafi podnieść temperaturę pobraną z otoczenia do poziomu użytecznego dla ogrzewania domu czy przygotowania ciepłej wody użytkowej. Moim zdaniem to bardzo sprytne wykorzystanie fizyki i jeden z najbardziej efektywnych sposobów ogrzewania, zgodny z nowoczesnymi trendami energooszczędności i ochrony środowiska. Warto zauważyć, że wiele standardów branżowych i norm, np. PN-EN 14511, opisuje dokładnie procesy zachodzące w pompach ciepła oraz wymagania co do ich pracy. Przykładowo, w układzie powietrze-woda ciepło pobierane jest z powietrza zewnętrznego i oddawane do wody grzewczej w instalacji CO. W praktyce montażu często spotyka się systemy, w których pompa ciepła nie tylko ogrzewa dom, ale też podgrzewa wodę użytkową. Z mojego doświadczenia wynika, że zrozumienie zasady przekazywania ciepła do górnego źródła to klucz do prawidłowego projektowania i eksploatacji instalacji. Warto pamiętać, że bez tego ruchu ciepła „w górę” cała koncepcja pompy ciepła nie miałaby sensu.
Często spotykam się z mylnym przekonaniem, że pompa ciepła odpowiada po prostu za transport ciepłej wody pomiędzy kondygnacjami albo że jej główną funkcją jest cyrkulacja czy pompowanie wody. To dość powszechny błąd wynikający z mylenia pracy pompy ciepła z pracą zwykłej pompy obiegowej w instalacji centralnego ogrzewania. Owszem, w każdej instalacji CO są pompy tłoczące wodę, ale pompa ciepła to zupełnie inny rodzaj urządzenia. Jej zadanie polega na przenoszeniu energii cieplnej z jednego medium o niższej temperaturze (dolne źródło – np. grunt, powietrze) do innego medium o wyższej temperaturze (górne źródło – instalacja grzewcza w budynku). Pompa ciepła nie służy do transportowania wody w pionie budynku, to zadanie dla klasycznych pomp obiegowych. Co więcej, nie chodzi o doprowadzanie ciepła do dolnego źródła – to byłoby wręcz przeciwskuteczne, bo celem jest pobieranie energii z dolnego źródła, a nie jej dostarczanie tam. Pompa ciepła działa zgodnie z zasadą odwróconego cyklu Carnota i wykorzystuje zjawiska termodynamiczne, takie jak parowanie i skraplanie czynnika roboczego. Z mojego doświadczenia wynika, że uczniowie często utożsamiają „pompowanie” z podwyższaniem ciśnienia lub przemieszczaniem cieczy, podczas gdy tak naprawdę pompa ciepła podnosi temperaturę pobranego ciepła za pomocą sprężarki i przekazuje je do górnego źródła. W standardach branżowych wyraźnie rozróżnia się rolę pompy ciepła od klasycznych urządzeń hydraulicznych. W praktyce, zła interpretacja tej zasady może prowadzić do błędów projektowych, np. złego doboru urządzenia czy nieprawidłowej konfiguracji całego systemu grzewczego. Z tego względu bardzo ważne jest, by rozumieć, że to właśnie przekazywanie ciepła do górnego źródła jest kluczową cechą pomp ciepła.