Rysunek przedstawia sposób wykonania obróbki dylatacji, co jest bardzo charakterystyczne dla detali dekarskich związanych z kompensacją ruchów konstrukcyjnych. Dylatacje to miejsca, gdzie elementy budynku pracują względem siebie – rozciągają się, kurczą, osiadają czy przesuwają pod wpływem temperatury, wilgoci albo ruchów podłoża. Dlatego właśnie tutaj stosuje się specjalne obróbki blacharskie lub papowe, które umożliwiają swobodę ruchu, a jednocześnie gwarantują szczelność. Na rysunku widać „fałdę” lub zakład, który pozwala na kompensowanie przemieszczeń – to taki klasyk wśród detali dekarskich. W praktyce często spotyka się ten detal na dachach płaskich, stropodachach czy nawet na ścianach osłonowych, gdzie wymagana jest szczelność na wodę i elastyczność połączenia. Moim zdaniem dobrze zaprojektowana i wykonana dylatacja to podstawa trwałości dachu czy elewacji, bo niewłaściwe rozwiązanie w tym miejscu szybko skutkuje przeciekami, uszkodzeniami powłok i problemami eksploatacyjnymi. Fachowcy wiedzą, że zgodnie z normami PN-EN i zaleceniami producentów materiałów, dylatacje muszą być tak skonstruowane, żeby nie blokować naturalnych ruchów konstrukcyjnych – stąd takie właśnie rozwiązania jak na rysunku.
Wiele osób patrząc na ten rysunek, może pomylić go z typowymi detalami stosowanymi przy koszu dachowym, okapie czy kalenicy, ale to jednak zupełnie inna sytuacja techniczna. Kosz na dachu to miejsce, gdzie schodzą się połacie dachu pod kątem wewnętrznym i wymaga on szczególnej szczelności oraz odprowadzania dużej ilości wody opadowej, więc tam stosuje się zupełnie inne profile obróbek – zwykle są to szerokie blachy koszowe, profilowane tak, by kierować wodę i nie dopuścić do przecieków, a zakłady są dość płaskie i nie umożliwiają kompensacji ruchów. Okap natomiast to dolna krawędź dachu, gdzie istotne są obróbki zapobiegające podciekaniu wody pod pokrycie dachowe oraz zapewnienie właściwej wentylacji połaci. Tu stosuje się tzw. pasy nadrynnowe lub podrynnowe, które wyglądają zupełnie inaczej niż element dylatacyjny – ich zadaniem nie jest kompensacja ruchów konstrukcyjnych, tylko kontrola spływu wody. Z kolei kalenica to miejsce styku dwóch połaci dachu na górze, gdzie montuje się specjalne gąsiory lub obróbki kalenicowe zapewniające szczelność przed wnikaniem wody i umożliwiające wentylację, ale również w innym układzie niż na rysunku. Błąd polega tu głównie na tym, że patrzymy na detal przez pryzmat znanych miejsc na dachu, a nie patrzymy na funkcję, jaką taki fałdowany, swobodny zakład ma spełniać. Typowy problem podczas nauki polega na tym, że uczniowie zbyt mocno kojarzą obróbki blacharskie tylko z funkcjami estetycznymi lub odprowadzaniem wody, a zapominają o konieczności zapewnienia elastyczności w newralgicznych punktach konstrukcji – a właśnie tym zajmuje się obróbka dylatacji. Warto zawsze pytać siebie, czy ten detal ma umożliwić ruch konstrukcji, czy tylko zabezpiecza przed wodą – to często klucz do poprawnej odpowiedzi.
