Tensometr to urządzenie, które służy właśnie do pomiaru naprężeń w elementach konstrukcyjnych. Podczas próbnego obciążenia mostu instalowanie tensometrów na wybranych fragmentach konstrukcji pozwala bezpośrednio zmierzyć, jak materiał reaguje na działające siły - czyli jakie rzeczywiste naprężenia pojawiają się w stalowych lub betonowych belkach, przęsłach, a nawet w podporach. Moim zdaniem, to jedno z najważniejszych narzędzi diagnostycznych w inżynierii mostowej, bo wyniki z tensometru pozwalają ocenić, czy projekt oraz wykonanie mostu zapewniają bezpieczeństwo użytkownikom. W praktyce inżynierowie rozmieszczają tensometry w miejscach najbardziej narażonych na przeciążenia – zgodnie z wytycznymi norm, np. PN-EN lub wytycznymi GDDKiA. Dobre praktyki branżowe podpowiadają, żeby nie ograniczać się do jednego punktu pomiarowego, tylko stosować ich więcej, bo wtedy można lepiej wychwycić lokalne przeciążenia czy niepożądane efekty zmęczeniowe. Pomiar naprężeń to podstawa dla analizy wytrzymałościowej mostu i pozwala wykryć potencjalne zagrożenia, zanim przerodzą się w poważne awarie. Takie testy są też wymagane przy odbiorach technicznych nowych lub zmodernizowanych obiektów – praktycznie nie da się ich ominąć, jeśli most ma być dopuszczony do ruchu.
Jeśli chodzi o wybór tensometru do pomiarów w czasie próbnego obciążenia mostu, można się łatwo pomylić, bo terminologia bywa myląca. Dużo osób kojarzy urządzenia pomiarowe z różnymi zjawiskami towarzyszącymi pracy konstrukcji – jak wyboczenia, strzałka ugięcia czy ogólnie wytrzymałość materiałów. Jednak tensometry nie służą do pomiaru wyboczeń – to zjawisko geometryczne, polegające na bocznym wygięciu elementu pod wpływem osiowego ściskania; jego ocenę zwykle wykonuje się poprzez obserwację przemieszczeń lub użycie czujników przemieszczeń liniowych, a nie tensometrów. Strzałka ugięcia to z kolei pionowe przemieszczenie mostu pod obciążeniem i do tego wykorzystuje się poziomnice, czujniki przemieszczeń lub np. niwelatory optyczne, a nie tensometry. Często można się spotkać z błędnym przekonaniem, że tensometr mierzy wytrzymałość materiału – ale to nie jest cecha, którą można bezpośrednio zmierzyć przyrządem, tylko właściwość określana laboratoryjnie na podstawie prób wytrzymałościowych, głównie w warunkach kontrolowanych. Tak naprawdę tensometry pozwalają precyzyjnie rejestrować odkształcenia elementów pod wpływem sił i na tej podstawie – korzystając z zależności materiałowych – przeliczać je na wartość naprężeń. To właśnie ten parametr jest kluczowy w ocenie zachowania mostu podczas próbnego obciążenia. W praktyce branżowej pomiary wyboczeń i ugięć są równie istotne, ale realizuje się je innymi metodami niż tensometrycznymi. Moim zdaniem, wiele nieporozumień bierze się z pobieżnej znajomości sprzętu pomiarowego i mylenia pojęć z dziedziny mechaniki budowli.