Klucz podstawowy, czyli primary key, to absolutna podstawa przy projektowaniu bazy danych. Dzięki niemu każda tabela ma gwarancję unikalności i niepowtarzalności każdego rekordu. Gdy piszesz CREATE TABLE w SQL, zawsze warto pamiętać o dodaniu PRIMARY KEY do jednej lub kilku kolumn (najczęściej jednej), żeby baza mogła szybko i jednoznacznie rozpoznawać każdy wiersz. Bez tego łatwo o bałagan, dublowanie danych i późniejsze trudności z operacjami typu UPDATE czy DELETE – szczególnie przy większych projektach, gdzie identyfikacja rekordu bez klucza podstawowego robi się naprawdę problematyczna. W praktyce, jak np. tworzysz tabele użytkowników, bardzo często pole 'id' ustawiasz właśnie jako PRIMARY KEY, najlepiej jeszcze z AUTO_INCREMENT, żeby nie martwić się o ręczne nadawanie kolejnych numerów. Warto wiedzieć, że standard SQL narzuca, by kolumny klucza podstawowego były zawsze NOT NULL, czyli nie mogą mieć pustych wartości, co jest logiczne – identyfikator ma być zawsze, bez wyjątków. Z mojego doświadczenia wynika, że ignorowanie tego wymogu źle się kończy, dlatego zawsze warto pilnować dobrych praktyk i nie kombinować z „obejściami”. PRIMARY KEY to nie tylko formalność, ale podstawa efektywnego wyszukiwania i bezpieczeństwa integralności danych. Gdyby nie primary key, nie byłoby np. relacji między tabelami czy sensownych JOIN-ów. Moim zdaniem to jedno z najważniejszych poleceń do zapamiętania przy SQL-u!
Wielu osobom początkującym zdarza się mylić pojęcia takie jak UNIQUE, DISTINCT czy NOT NULL z kluczem podstawowym, bo wszystkie jakoś tam ograniczają powtarzanie lub puste wartości, ale ich rola i miejsce w strukturze bazy danych są zupełnie inne. UNIQUE rzeczywiście pilnuje unikalności wartości w danej kolumnie, ale nie zabezpiecza przed NULL-ami i nie nadaje właściwości identyfikatora rekordu. To taki „miękki” ogranicznik, bo możesz mieć kilka UNIQUE w jednej tabeli, a PRIMARY KEY zawsze jest tylko jeden. DISTINCT to raczej słowo kluczowe w zapytaniach SELECT – pozwala wyciągnąć tylko niepowtarzające się wyniki, nie jest żadnym ograniczeniem na poziomie definicji tabeli. Zdarza się, że ktoś próbuje użyć DISTINCT tam, gdzie chodzi o spójność danych strukturalnie, ale to zupełnie inny etap – DISTINCT działa w wynikach, nie w strukturze tabeli. NOT NULL natomiast uniemożliwia wpisanie pustych wartości do kolumny, ale w żaden sposób nie pilnuje unikalności ani nie nadaje statusu klucza – to tylko ochroniarz przed NULL-ami, a nie przed duplikatami. Typowym błędem jest przekonanie, że wystarczy oznaczyć kolumnę jako NOT NULL i już jest wszystko OK, ale to nie załatwia sprawy identyfikatora. W praktyce, kiedy nie stosuje się PRIMARY KEY, rodzi się mnóstwo problemów ze spójnością danych, relacjami i wydajnością zapytań. Tak więc, żadna z tych opcji nie zastępuje klucza podstawowego, bo tylko PRIMARY KEY daje nam pełną gwarancję unikalności i integralności rekordów w tabeli oraz pozwala tworzyć relacje pomiędzy tabelami zgodnie z modelowaniem relacyjnej bazy danych. Moim zdaniem warto naprawdę dobrze zrozumieć, na czym polega różnica między tymi ograniczeniami – to klucz do sensownego projektowania baz danych, szczególnie w większych, rozbudowanych systemach.