Prawidłowo wskazana została mukowiscydoza, bo jest to klasyczny przykład przewlekłej choroby obturacyjnej układu oddechowego. W mukowiscydozie dochodzi do zaburzenia transportu jonów chlorkowych w nabłonku, co powoduje bardzo gęsty, lepki śluz w drogach oddechowych. Taki śluz zatyka małe i większe oskrzela, co w praktyce daje obturację, czyli utrudnienie przepływu powietrza, zwłaszcza przy wydechu. W badaniu spirometrycznym widzimy typowy obraz choroby obturacyjnej: obniżone FEV1, obniżony wskaźnik FEV1/FVC, często też wydłużony czas wydechu. W praktyce klinicznej i fizjoterapeutycznej takie rozpoznanie ma konkretne konsekwencje: stosuje się techniki drenażu ułożeniowego, oklepywanie klatki piersiowej, ćwiczenia oddechowe ukierunkowane na poprawę ewakuacji wydzieliny i wentylacji płuc. Standardy postępowania (również polskie i europejskie zalecenia dla mukowiscydozy) mocno podkreślają regularną ocenę czynności płuc właśnie spirometrią, co pozwala wcześnie wychwycić pogorszenie obturacji. Z mojego doświadczenia, jeśli ktoś raz dobrze zrozumie różnicę między obturacją a restrykcją, dużo łatwiej mu później klasyfikować choroby płuc. Obturacja to problem głównie z przepływem powietrza przez zwężone drogi oddechowe, jak w astmie, POChP czy właśnie mukowiscydozie. Warto też pamiętać, że na zdjęciu RTG czy w TK w zaawansowanej mukowiscydozie widoczne są zmiany odpowiadające przewlekłej obturacji, np. rozstrzenie oskrzeli, pułapka powietrzna, co ładnie koreluje z wynikiem spirometrii i objawami pacjenta w badaniu przedmiotowym.
W tym pytaniu łatwo się pomylić, bo wszystkie wymienione choroby dotyczą płuc, ale tylko jedna ma wyraźnie obturacyjny charakter. Kluczowe jest odróżnienie chorób obturacyjnych od restrykcyjnych. Obturacja to zwężenie lub zablokowanie dróg oddechowych i upośledzenie przepływu powietrza, szczególnie przy wydechu. W spirometrii objawia się to obniżeniem FEV1 i wskaźnika FEV1/FVC. Choroby restrykcyjne natomiast ograniczają pojemność płuc, ale przepływ przez oskrzela może być prawidłowy lub względnie zachowany, wskaźnik FEV1/FVC bywa prawidłowy lub wręcz podwyższony. Gruźlica płuc kojarzy się z kaszlem, naciekami w RTG i przewlekłym uszkodzeniem miąższu płucnego, więc bywa mylona z obturacją. Jednak patomechanizm jest inny: dominują zmiany ziarniniakowe, włóknienie, ubytki tkanki, czyli raczej obraz zbliżony do restrykcji lub złożonych zaburzeń mieszanych, a nie typowa obturacja oskrzeli. Pylica płuc to klasyczny przykład choroby śródmiąższowej spowodowanej przewlekłym wdychaniem pyłów (np. krzemionki, węgla). Uszkodzenie dotyczy głównie miąższu i śródmiąższu, płuca stają się sztywne, mniej podatne na rozciąganie. W spirometrii daje to typowy obraz restrykcyjny: obniżona pojemność życiowa, ale bez charakterystycznego spadku wskaźnika FEV1/FVC. Sarkoidoza z kolei jest chorobą ziarniniakową o bardzo zróżnicowanym przebiegu, często z zajęciem węzłów chłonnych wnęk i śródpiersia. Też głównie daje obraz choroby śródmiąższowej, z przewagą restrykcji, choć czasem wynik może być mieszany. Błąd myślowy, który często się tu pojawia, polega na założeniu, że „skoro płuca są chore”, to od razu mamy do czynienia z obturacją. Tymczasem klasyczne choroby obturacyjne to astma, POChP, rozstrzenie oskrzeli i mukowiscydoza, gdzie problemem jest zwężenie lub zablokowanie dróg oddechowych, a nie tylko uszkodzenie samego miąższu płucnego. W praktyce technika medyczna i diagnostyka funkcjonalna opierają się właśnie na takim rozróżnieniu, dlatego warto je mieć dobrze poukładane w głowie.