Prawidłowo wskazany został ruch narządu lub pacjenta jako przyczyna widocznego artefaktu. W badaniach MR oko, gałki oczne, język, żuchwa, a nawet drobne drżenia głowy bardzo łatwo „psują” obraz, bo sekwencje są stosunkowo długie i sygnał z kolejnych linii k‑przestrzeni zbierany jest w czasie. Jeśli w trakcie akwizycji pacjent poruszy głową albo np. mrugnie, informacje z różnych momentów zostają nałożone na siebie i rekonstrukcja obrazu daje charakterystyczne rozmycia, podwójne kontury, przesunięcia czy „smugi” w kierunku kodowania fazy. Na prezentowanym przekroju przez oczodoły widać typowy obraz – struktury nie są ostre, brzegi są jakby „pociągnięte”, co nie wygląda ani na zanik sygnału, ani na klasyczne zawijanie fazy. W praktyce, zgodnie z dobrymi standardami pracowni MR, zawsze dąży się do minimalizacji ruchu: dokładne unieruchomienie głowy (podkładki, maski, pianki), jasne instrukcje dla pacjenta, krótsze sekwencje, techniki motion‑correction, a w badaniach u dzieci czasem sedacja zgodnie z procedurami anestezjologicznymi. Moim zdaniem kluczowe jest też spokojne wytłumaczenie pacjentowi, dlaczego musi leżeć nieruchomo – to naprawdę robi różnicę. W opisie badania warto wspomnieć o obecności artefaktów ruchowych, bo mogą one ograniczać wiarygodność oceny np. nerwów wzrokowych czy struktur tylnego dołu. Z perspektywy technika dobrze jest od razu, na konsoli, krytycznie ocenić jakość obrazów i w razie wyraźnych artefaktów rozważyć powtórzenie wybranych sekwencji, zamiast oddawać badanie z mocno zniekształconym obrazem.
W rezonansie magnetycznym istnieje kilka typowych artefaktów i łatwo je ze sobą pomylić, szczególnie kiedy patrzymy tylko na pojedynczy przekrój. W tym pytaniu kluczowe jest odróżnienie zjawisk związanych z samą fizyką obrazowania od efektów wynikających z ruchu pacjenta. Zjawisko zawijania fazy, czyli aliasing, powstaje wtedy, gdy pole widzenia (FOV) w kierunku kodowania fazy jest zbyt małe w stosunku do rzeczywistej wielkości obszaru, z którego pochodzi sygnał. Struktury spoza FOV są „przenoszone” na przeciwległą stronę obrazu, jakby nachodziły na badany obszar. Wygląda to jak zdublowane elementy anatomiczne pojawiające się w miejscu, gdzie ich w ogóle nie powinno być. Na obrazie oczodołów w pytaniu nie ma jednak takiego typowego nałożenia struktur spoza pola – jest raczej rozmycie i nieostrość, co sugeruje ruch, a nie aliasing. Zanik sygnału kojarzy się głównie z artefaktami przepływowymi, niejednorodnością pola lub obecnością materiału o silnych właściwościach magnetycznych. Wtedy w obrazie widzimy ciemne strefy, „dziury” w sygnale, czasem z towarzyszącymi zniekształceniami geometrii. Tu sygnał nie znika, tylko jest rozciągnięty i nieostry, więc mechanizm jest inny. Pulsacyjny przepływ krwi faktycznie może dawać artefakty, zwłaszcza w naczyniach podstawy czaszki czy zatokach żylnych, ale najczęściej objawia się to pasmami wysokiego lub niskiego sygnału w przebiegu naczyń, czasem przypominającymi duchy w kierunku kodowania fazy. W oczodołach bardziej widoczne byłyby naczynia oczodołowe lub struktury sąsiadujące, a nie tak uogólnione rozmazanie konturów. Typowy błąd myślowy polega na tym, że każdą nieostrość przypisuje się od razu zanikowi sygnału albo aliasingowi, bo brzmią bardziej „fizycznie”. Tymczasem w codziennej praktyce technika MR najczęstszą przyczyną problemów z jakością obrazu jest zwykły ruch: mruganie, poruszenie głową, przełykanie śliny. Dlatego przy analizie artefaktów zawsze warto najpierw zadać sobie pytanie, czy pacjent mógł się ruszyć, a dopiero później szukać bardziej złożonych wyjaśnień fizycznych.