Prawidłowa odpowiedź to CTV, czyli Clinical Target Volume. W radioterapii używa się dość precyzyjnej, międzynarodowej nomenklatury (m.in. wg ICRU – International Commission on Radiation Units and Measurements), żeby cały zespół mówił tym samym językiem. GTV (Gross Tumor Volume) to guz widoczny klinicznie: w badaniu obrazowym, endoskopii, palpacyjnie. Natomiast CTV obejmuje GTV plus obszar potencjalnego mikrorozsiewu nowotworu, który jest jeszcze niewidoczny w badaniach obrazowych, ale wiemy z onkologii, że tam bardzo często siedzą pojedyncze komórki nowotworowe. I właśnie o ten "mikrorozsiew w fazie niewykrywalnej klinicznie" chodzi w pytaniu. CTV planuje się na podstawie badań TK/MR, opisu histopatologicznego, typowego sposobu szerzenia się danego nowotworu (np. wzdłuż naczyń chłonnych, wzdłuż oskrzeli) oraz wytycznych klinicznych, np. zaleceń ESTRO czy ASTRO. W praktyce technik planowania radioterapii widzi to jako kontur zaznaczony przez lekarza na obrazie z tomografii planistycznej: osobno GTV, a szerzej – CTV. Dla przykładu: w raku płuca CTV obejmie guz widoczny w TK oraz margines w obrębie płuca, gdzie mogą być mikroskopowe nacieki, a czasem też regionalne węzły chłonne o wysokim ryzyku zajęcia. Dopiero na CTV nakłada się kolejne marginesy na ruchy oddechowe, ustawienie pacjenta i niepewności geometryczne, tworząc PTV (Planning Target Volume). Moim zdaniem kluczowe jest zapamiętanie: CTV = GTV + mikrorozsiew klinicznie niewidoczny, PTV = CTV + marginesy bezpieczeństwa związane z techniką napromieniania. W codziennej pracy dobrze rozróżnianie tych pojęć pomaga unikać zbyt małego lub zbyt dużego pola napromieniania, co bezpośrednio przekłada się na skuteczność leczenia i toksyczność dla zdrowych tkanek.
W tym pytaniu łatwo się pomylić, bo wszystkie skróty wyglądają podobnie, a w praktyce klinicznej używa się ich często obok siebie. Klucz jest taki, że pytanie dotyczy obszaru zawierającego zarówno GTV, jak i mikrorozsiew w fazie niewykrywalnej klinicznie. To jest dokładna definicja CTV, czyli Clinical Target Volume. Jeżeli ktoś wybiera PTV, to zwykle wynika z mylenia marginesów biologicznych z marginesami technicznymi. PTV (Planning Target Volume) to CTV powiększone o marginesy na ruchy narządów, niepewności ustawienia pacjenta, błędy unieruchomienia i dokładność aparatu. Innymi słowy, PTV nie opisuje już biologicznego zasięgu choroby, tylko zapewnia, że zaplanowana dawka faktycznie trafi w CTV mimo wszystkich niedokładności geometrycznych. Mikrorozsiew nowotworu uwzględnia się na etapie definiowania CTV, a nie PTV. Z kolei oznaczenia IV i TV nie są standardowymi skrótami opisującymi objętości tarczowe w radioterapii zgodnie z ICRU. Mogą się kojarzyć z terminologią kliniczną typu „stadium IV” albo z potocznym myśleniem o „tumor volume”, ale w planowaniu radioterapii używamy ściśle zdefiniowanych pojęć: GTV, CTV, ITV (Internal Target Volume w niektórych technikach) oraz PTV. Typowym błędem myślowym jest utożsamianie „obszaru, który chcemy napromienić” wyłącznie z PTV, bo to pojęcie często pojawia się na wydrukach planów. Tymczasem struktura logiczna jest taka: najpierw lekarz określa GTV (guz widoczny), potem rozszerza go o obszar mikroskopowego szerzenia – to daje CTV. Dopiero później fizyk medyczny i zespół planistyczny dodają marginesy techniczne, tworząc PTV. Jeśli nie odróżnia się tych poziomów, to można albo zaniżyć dawkę w rejonach mikrorozsiewu (za małe CTV), albo niepotrzebnie napromieniać zdrowe tkanki (za duże PTV). W dobrych praktykach radioterapii zawsze osobno opisuje się GTV, CTV i PTV w dokumentacji, bo od tego zależy jakość całego procesu leczenia.