Kwalifikacja: MED.08 - Świadczenie usług medycznych w zakresie diagnostyki obrazowej, elektromedycznej i radioterapii

Nieporozumienia w tym pytaniu biorą się najczęściej z mylenia dwóch pojęć: odległości źródło–skóra (SSD, source–skin distance) i odległości źródło–izocentrum (SID lub SAD, source–axis distance). W starszych, prostszych technikach radioterapii opartych na stałej SSD faktycznie często ustawiano pacjenta tak, aby odległość od źródła do powierzchni skóry wynosiła np. 100 cm. Stąd łatwo powstaje automatyczne skojarzenie, że „w radioterapii zawsze jest 100 cm” i że ta odległość jest stała. Jednak w technice izocentrycznej logika jest inna: stała ma być odległość od źródła do osi obrotu, czyli do izocentrum, a nie do skóry. Przekonanie, że odległość źródło–skóra jest zawsze 100 cm lub 110 cm, wynika często z pamiętania parametrów geometrycznych konkretnego akceleratora albo z uproszczonych schematów z podręcznika. Rzeczywiście, wiele akceleratorów ma zdefiniowaną stałą odległość źródło–izocentrum, np. 100 cm, i czasami studenci przenoszą to bezrefleksyjnie na powierzchnię ciała. Problem w tym, że powierzchnia pacjenta nie pokrywa się z izocentrum – pacjent ma swoją grubość, różne krzywizny, garby kostne, tkankę tłuszczową. Gdy izocentrum planuje się głęboko, np. w guzie płuca czy w miednicy, to geometrycznie nie ma możliwości, żeby jednocześnie utrzymać stałą odległość do skóry i stałą odległość do izocentrum. Zdarza się też inny błąd myślowy: ktoś zakłada, że odległość zależy głównie od „grubości pacjenta i rodzaju akceleratora”. Oczywiście, grubość ciała wpływa na to, jaka faktycznie wyjdzie SSD, a konstrukcja akceleratora narzuca pewne minimalne i maksymalne odległości, ale to nie jest parametr, który świadomie ustawiamy jako stały w technice izocentrycznej. W tej technice celem jest ustawienie punktu izocentrycznego w odpowiednim miejscu w ciele, zgodnie z planem leczenia. To lokalizacja tego punktu – w guzie, w PTV – decyduje, jak daleko od głowicy będzie leżała skóra w danym polu i kącie gantry. Innymi słowy: to geometria ustawienia izocentrum względem anatomii pacjenta robi całą robotę, a nie sama grubość czy typ maszyny. Moim zdaniem warto zapamiętać pewną prostą zasadę praktyczną: jeśli mówimy o technice izocentrycznej, to myślimy w kategoriach „stałe SAD, zmienne SSD”. Wtedy łatwiej uniknąć pokusy przyklejania się do magicznych liczb 100 cm czy 110 cm jako czegoś niezmiennego. W nowoczesnych standardach radioterapii, zwłaszcza przy IMRT, VMAT, stereotaksji, planowanie zawsze obraca się wokół izocentrum i objętości tarczowych, a nie wokół odległości od skóry. To podejście jest po prostu bardziej precyzyjne i bezpieczne dla pacjenta.