Prawidłowo – odprowadzenia kończynowe dwubiegunowe w standardowym 12‑odprowadzeniowym EKG mają symbole I, II, III. Nazywają się „dwubiegunowe”, bo rejestrują różnicę potencjałów pomiędzy dwiema elektrodami czynnościowymi założonymi na kończyny. W odprowadzeniu I aparat porównuje lewą rękę z prawą ręką (LA–RA), w odprowadzeniu II – lewą nogę z prawą ręką (LL–RA), a w odprowadzeniu III – lewą nogę z lewą ręką (LL–LA. W praktyce klinicznej właśnie te trzy odprowadzenia są podstawą tzw. trójkąta Einthovena, który opisuje elektryczną oś serca w płaszczyźnie czołowej. Z mojego doświadczenia, jeżeli ktoś dobrze ogarnia I, II, III, to dużo łatwiej rozumie potem interpretację osi serca, zmian niedokrwiennych czy przerostów komór. W zapisie monitorującym (np. na OIT czy w ratownictwie) najczęściej używa się właśnie odprowadzenia II, bo zwykle daje ono najwyższe, najbardziej czytelne załamki P i zespoły QRS. To jest taki „roboczy standard” w wielu oddziałach. Warto też pamiętać, że technik zakładający EKG musi poprawnie rozmieścić elektrody kończynowe (czerwony, żółty, zielony, czarny) – nawet jeśli w praktyce klinicznej często daje się je na przedramiona i podudzia, a nie na nadgarstki i kostki. Dla jakości zapisu i poprawnej interpretacji odprowadzeń I, II, III ważne jest jeszcze ograniczenie artefaktów ruchowych, dobra przyczepność elektrod i powtarzalny schemat podłączenia, zgodny z wytycznymi producenta aparatu i standardami pracowni EKG.
W tym pytaniu kluczowe jest rozróżnienie trzech typów odprowadzeń: kończynowych dwubiegunowych, kończynowych jednobiegunowych wzmocnionych oraz przedsercowych (piersiowych). Dwubiegunowe kończynowe to tylko I, II, III – mierzą różnicę potencjałów między dwiema kończynami i tworzą klasyczny trójkąt Einthovena w płaszczyźnie czołowej. To właśnie one są „podstawową geometrią” EKG, na której opiera się wyznaczanie osi serca. Odpowiedzi z symbolami aVR, aVL, aVF dotyczą odprowadzeń kończynowych jednobiegunowych wzmocnionych. One też korzystają z elektrod na kończynach, ale są konstruowane inaczej: badają potencjał jednej elektrody względem tzw. elektrody pośredniej (wirtualnej masy) złożonej z pozostałych kończyn. Dlatego nazywamy je jednobiegunowymi, a nie dwubiegunowymi. Typowym błędem myślowym jest założenie, że skoro są na kończynach, to „na pewno” są dwubiegunowe – a to nie jest prawda, różnica jest właśnie w sposobie pomiaru. Z kolei zestawy V1–V2–V3 oraz V4–V5–V6 to odprowadzenia przedsercowe (piersiowe), które rejestrują czynność elektryczną serca w płaszczyźnie poziomej. Każde z nich jest jednobiegunowe, bo porównuje potencjał jednej elektrody na klatce piersiowej do elektrody odniesienia złożonej z kończyn. Ich rola jest inna: służą głównie do oceny ścian serca (przegroda międzykomorowa, ściana przednia, boczna, dolna w szerszym układzie) oraz lokalizacji np. zawału. W praktyce szkolnej łatwo się pogubić, bo wszystkie te oznaczenia są obok siebie na wydruku EKG. Moim zdaniem najlepiej zapamiętać prosty schemat: I, II, III – kończynowe dwubiegunowe; aVR, aVL, aVF – kończynowe jednobiegunowe wzmocnione; V1–V6 – przedsercowe. Dzięki temu unikamy mieszania pojęć i późniejszych błędów przy interpretacji osi serca oraz zmian w poszczególnych odprowadzeniach.