Badanie CBCT wykonuje się standardowo przed rozpoczęciem leczenia, bo jest to badanie typowo diagnostyczne i planistyczne. Na tomografii stożkowej ocenia się dokładnie anatomię: przebieg kanałów korzeniowych, grubość kości, położenie struktur krytycznych (np. kanał nerwu zębodołowego dolnego, zatoka szczękowa), ewentualne zmiany zapalne czy resorpcje. Bez takiego obrazu 3D planowanie zabiegu, np. implantologicznego, endodontycznego czy chirurgicznego, byłoby w dużej mierze „na oko”, co po prostu jest sprzeczne z aktualnymi standardami postępowania. W nowoczesnej stomatologii i radiologii dąży się do tego, żeby dawkę promieniowania podać raz, w dobrze uzasadnionym momencie – czyli właśnie na etapie planowania terapii. Zasada ALARA (as low as reasonably achievable) jasno mówi, że nie powinniśmy powtarzać badań bez wyraźnej potrzeby klinicznej. Dlatego CBCT robi się przed leczeniem, żeby na podstawie jednego badania ustalić możliwie kompletny plan: rodzaj zabiegu, długość i średnicę implantów, potrzebę augmentacji kości, zakres leczenia endodontycznego. W ortodoncji CBCT również wykonuje się przed terapią, jeśli jest wskazanie, np. zęby zatrzymane, podejrzenie resorpcji korzeni, ocena stawów skroniowo‑żuchwowych. Moim zdaniem kluczowe jest myślenie w ten sposób: CBCT to narzędzie do podejmowania decyzji przed wejściem w leczenie, a nie badanie „kontrolne z ciekawości” po wszystkim. Oczywiście czasem wykonuje się kontrolne CBCT, ale tylko w szczególnych sytuacjach klinicznych, a nie rutynowo przy końcu czy w środku terapii.
Wszystkie odpowiedzi inne niż „przed rozpoczęciem leczenia” wynikają najczęściej z myślenia, że CBCT to coś w rodzaju zwykłego zdjęcia kontrolnego, które można zrobić w dowolnym momencie, żeby tylko „sprawdzić jak idzie”. To jest dość typowy błąd: pomieszanie badań diagnostycznych pierwszego rzutu z badaniami wysokospecjalistycznymi, które niosą większą dawkę promieniowania i muszą być dobrze uzasadnione klinicznie. Badanie CBCT jest projektowane głównie jako narzędzie do planowania terapii. W implantologii bez prawidłowo wykonanego CBCT przed zabiegiem trudno mówić o bezpiecznym określeniu położenia implantu względem struktur anatomicznych. Gdyby wykonać je dopiero po ukończeniu leczenia, to cała najważniejsza funkcja – planistyczna – zostaje zmarnowana. Po leczeniu można ewentualnie ocenić efekt, ale zwykle wystarcza klasyczne RTG, a CBCT rezerwuje się na sytuacje problemowe, np. podejrzenie nieprawidłowej integracji implantu czy powikłań. Podobnie idea „przy końcu leczenia” brzmi logicznie tylko pozornie. Wydaje się, że fajnie jest zobaczyć, czy wszystko się dobrze zagoiło, ale z punktu widzenia ochrony radiologicznej to kiepski pomysł, jeśli nie ma konkretnych wskazań. Standardy dobrej praktyki radiologicznej mówią wyraźnie: każde badanie z użyciem promieniowania jonizującego musi mieć jasno określony cel diagnostyczny, który realnie wpływa na decyzje terapeutyczne. Przy końcu leczenia decyzje są już zwykle podjęte, więc takie badanie byłoby nadmiarowe. Wykonywanie CBCT „w środku leczenia” też nie jest standardem. To się zdarza, ale raczej wyjątkowo – np. gdy w trakcie terapii pojawi się nieprzewidziane powikłanie, podejrzenie perforacji, złamania narzędzia, przemieszczenia implantu do zatoki itp. Robienie CBCT rutynowo w połowie terapii tylko po to, żeby „kontrolnie obejrzeć” sytuację, jest sprzeczne z zasadą ALARA i z aktualnymi wytycznymi wielu towarzystw naukowych. Z mojego doświadczenia problem bierze się stąd, że część osób traktuje CBCT jak trochę lepsze pantomogramy, a to jednak inna liga pod względem dawki i przeznaczenia. Prawidłowe podejście to: najpierw dokładna diagnostyka 3D i plan, potem leczenie, a badania kontrolne tylko wtedy, gdy rzeczywiście zmieniają sposób postępowania.