Prawidłowo – fala δ (delta) w EKG to właśnie takie charakterystyczne „zażębienie” na ramieniu wstępującym załamka R. Jest to typowy obraz w preekscytacji komór, szczególnie w zespole Wolffa-Parkinsona-White’a (WPW). Od strony technicznej wygląda to tak, że pobudzenie komór nie idzie wyłącznie przez fizjologiczny układ bodźcoprzewodzący (węzeł AV, pęczek Hisa, włókna Purkinjego), tylko częściowo przez dodatkową drogę przewodzenia (np. pęczek Kenta). To powoduje wcześniejsze, wolniejsze i „rozmyte” pobudzenie fragmentu mięśnia komór. Na zapisie EKG przekłada się to na poszerzenie zespołu QRS i właśnie na to łagodne, ale wyraźne zaokrąglone zażębienie na początku załamka R – czyli na jego ramieniu wstępującym. W praktyce, kiedy interpretujesz EKG i widzisz krótkie PQ (poniżej 120 ms), poszerzone QRS oraz falę delta, od razu trzeba myśleć o zespole WPW. To ma znaczenie nie tylko „na papierze”, ale też klinicznie: pacjenci z preekscytacją są bardziej narażeni na częstoskurcze nadkomorowe, a nawet na migotanie przedsionków przewodzone bardzo szybko na komory. Z mojego doświadczenia warto się nauczyć patrzeć specjalnie na początek zespołu QRS w odprowadzeniach V3–V6, bo tam fala delta często jest najlepiej widoczna. W dobrych praktykach diagnostyki EKG zawsze opisuje się obecność lub brak fali delta, bo wpływa to na dalsze decyzje: np. czy pacjent może bezpiecznie dostać niektóre leki antyarytmiczne albo czy kwalifikuje się do ablacji drogi dodatkowej. Takie szczegóły na pierwszy rzut oka wyglądają jak „mała kreska”, a w rzeczywistości decydują o rozpoznaniu groźnego, choć często dobrze leczącego się zaburzenia przewodzenia.
Fala δ (delta) w EKG jest jednym z tych elementów, które łatwo pomylić z innymi zmianami w obrębie zespołu QRS albo odcinka ST, szczególnie jeśli ktoś dopiero zaczyna przygodę z interpretacją zapisów. Kluczowe jest zrozumienie, że fala delta dotyczy samego początku pobudzenia komór, a nie fazy repolaryzacji czy końcowej części załamka R. Dlatego łączenie jej z uniesieniami lub obniżeniami odcinka ST jest merytorycznie błędne. Odcinek ST odzwierciedla fazę plateau potencjału czynnościowego komórek mięśnia sercowego, czyli głównie procesy związane z repolaryzacją. Zmiany w ST kojarzymy przede wszystkim z niedokrwieniem, ostrym zawałem, czasem z przerostami czy zaburzeniami elektrolitowymi. Fala delta natomiast powstaje przez przedwczesne, wolniejsze pobudzenie części komory przez dodatkową drogę przewodzenia. To jest zupełnie inny etap cyklu sercowego, więc technicznie nie może być rozpoznawana na podstawie samego ST. Podobny problem pojawia się przy skojarzeniu fali delta z zażębieniem na ramieniu zstępującym załamka R. Ta część zespołu QRS odzwierciedla już późniejsze etapy depolaryzacji komór. Różne „ząbki” w tej części mogą wynikać np. z bloku prawej lub lewej odnogi pęczka Hisa, z zaburzeń przewodzenia śródkomorowego, czasem z przerostów komór. To są inne mechanizmy niż preekscytacja. Typowym błędem myślowym jest patrzenie tylko na kształt „jakiegokolwiek załamania” w obrębie QRS, bez zwracania uwagi, w którym dokładnie miejscu ono się pojawia. Dobra praktyka jest taka: kiedy szukasz fali delta, skupiasz się na samym początku zespołu QRS i pytasz siebie, czy początek załamka R jest łagodnie zaokrąglony, jakby „rozmyty”, czy raczej stromy i ostry. Jeśli jest to jakby małe, powolne narastanie na ramieniu wstępującym R, wtedy myślisz o fali delta. Jeżeli widzisz ząbki później albo zmiany dopiero w ST, to już nie jest delta, tylko zupełnie inne zjawiska, które trzeba interpretować w innym kontekście klinicznym. Moim zdaniem najważniejsze jest nauczyć się porządnie rozdzielać w głowie: początek QRS = przewodzenie i ewentualna preekscytacja, odcinek ST i załamek T = niedokrwienie, elektrolity, leki, przerosty. Taka struktura myślenia bardzo ogranicza liczbę pomyłek przy analizie EKG.