Na obrazie RTG strzałka wskazuje staw krzyżowo‑biodrowy, czyli połączenie pomiędzy kością krzyżową a talerzem kości biodrowej. Na klasycznym zdjęciu miednicy jest on widoczny jako wąska, nieregularna szczelina stawowa biegnąca skośnie, mniej więcej od góry‑przyśrodkowo ku dołowi‑bocznie. Właśnie taki zarys widzisz na przedstawionym rentgenogramie. Moim zdaniem to jest jedno z tych miejsc, które na początku "zlewają się" z tłem, ale jak już raz dobrze je zlokalizujesz, potem rozpoznajesz je automatycznie. Staw krzyżowo‑biodrowy jest stawem o bardzo ograniczonej ruchomości, o budowie mieszanej (częściowo włóknistej, częściowo maziowej). W praktyce radiologicznej ocenia się go rutynowo na standardowym zdjęciu miednicy w projekcji AP, zwłaszcza u pacjentów z bólem dolnego odcinka kręgosłupa, urazem miednicy, podejrzeniem zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) albo innych spondyloartropatii. W dobrych praktykach opisowych zwraca się uwagę na szerokość szczeliny stawowej, zarysy powierzchni stawowych, obecność nadżerek, sklerotyzacji podchrzęstnej, zwapnień czy zrostów kostnych. W zmianach zapalnych (np. sakroiliitis) klasycznie pojawia się poszerzenie lub zwężenie szczeliny, nieregularność zarysu i sklerotyzacja, czasem całkowite zesztywnienie stawu. W urazach możemy szukać przemieszczenia, poszerzenia lub asymetrii stawów krzyżowo‑biodrowych, co ma duże znaczenie przy podejrzeniu niestabilnych złamań miednicy. Z mojego doświadczenia warto zawsze porównywać obie strony – symetria jest tutaj jednym z kluczowych elementów prawidłowej interpretacji. Umiejętność szybkiego rozpoznania lokalizacji stawu krzyżowo‑biodrowego jest podstawą dalszej, bardziej zaawansowanej oceny w TK czy MR, gdzie dokładniej analizuje się chrząstkę, więzadła i otaczające tkanki miękkie.
Na tym typie pytania bardzo łatwo pogubić się w anatomii miednicy, bo na zdjęciu RTG nakłada się na siebie kilka struktur kostnych i wszystko wygląda trochę jak jedna wielka plątanina zarysów. Typowy błąd polega na tym, że patrzy się bardziej na ogólny kształt kości niż na linię szczeliny stawowej. Kość kulszowa leży niżej i bardziej ku tyłowi; jej charakterystyczne elementy, jak guz kulszowy, zwykle widać bliżej dolnej części obrazu, o masywnym, zaokrąglonym zarysie. Strzałka nie wskazuje jednak na masywny fragment kości, tylko na wąską, nieregularną przestrzeń pomiędzy dwiema powierzchniami kostnymi, co jest typowe dla stawu, a nie dla samej kości. Kość krzyżowa również bywa mylona ze stawem krzyżowo‑biodrowym, bo leży tuż przy nim. Na prawidłowym RTG kość krzyżowa ma kształt trójkąta położonego w linii pośrodkowej, z widocznymi otworami krzyżowymi i zarysem kanału kręgowego. Staw krzyżowo‑biodrowy przebiega natomiast bocznie od kości krzyżowej, jako skośna, cienka szczelina. Jeśli ktoś skupia się tylko na jednym brzegu tej struktury, może mieć wrażenie, że ogląda talerz biodrowy – i to jest następny typowy błąd. Talerz kości biodrowej to szeroka, łukowata struktura, tworząca górno‑boczną część miednicy, z wyraźnie zaznaczonym grzebieniem biodrowym. Na prezentowanym wycinku miednicy widać raczej fragment powierzchni stawowej kości biodrowej, ale kluczowa jest tu sama przestrzeń pomiędzy nią a kością krzyżową, czyli właśnie staw krzyżowo‑biodrowy. W praktyce klinicznej zaleca się, żeby przy interpretacji takich zdjęć najpierw zlokalizować oś kręgosłupa, potem kość krzyżową w linii pośrodkowej, a dopiero od niej „odszukać” obustronnie biegnące skośnie szczeliny stawów krzyżowo‑biodrowych. Pozwala to uniknąć utożsamiania stawu z samym talerzem biodrowym albo z fragmentem kości krzyżowej. Dobrą praktyką jest też zawsze pamiętać, że pytanie o strukturę wskazaną strzałką na RTG miednicy bardzo często dotyczy właśnie stawu krzyżowo‑biodrowego, bo jest to newralgiczny punkt w diagnostyce bólów krzyża, urazów miednicy i chorób zapalnych stawów osiowych.