Na rysunku pokazano klasyczne odprowadzenie dwubiegunowe kończynowe I. Elektroda ujemna znajduje się na prawym przedramieniu, a dodatnia na lewym przedramieniu – dokładnie tak, jak definiuje to standard Einthovena. To odprowadzenie rejestruje różnicę potencjałów między prawą a lewą kończyną górną i patrzy na serce mniej więcej z lewej strony klatki piersiowej, co w praktyce daje dobrą ocenę depolaryzacji przedsionków i lewej części komór. W prawidłowym zapisie EKG w odprowadzeniu I załamek P, zespół QRS oraz załamek T są zwykle dodatnie, bo wektor pobudzenia biegnie z prawej strony klatki piersiowej ku lewej, czyli w stronę elektrody dodatniej. To jest bardzo charakterystyczne i często używane jako punkt odniesienia przy ocenie osi elektrycznej serca. Z mojego doświadczenia to odprowadzenie jest jednym z najczęściej wykorzystywanych w praktyce – chociażby w monitorach przyłóżkowych, telemetrii czy prostych kardiomonitorach transportowych. W wielu urządzeniach, gdy podłączamy tylko dwie elektrody na kończyny górne, tak naprawdę monitorujemy właśnie coś bardzo zbliżonego do odprowadzenia I. W dobrze wykonanym badaniu EKG ważne jest poprawne rozmieszczenie elektrod kończynowych: na nadgarstkach lub w ich pobliżu na przedramionach, przy zachowaniu symetrii i dobrego kontaktu ze skórą. Błędne założenie elektrod (np. zamiana prawej z lewą) może całkowicie odwrócić obraz w odprowadzeniu I i prowadzić do fałszywego podejrzenia patologii, np. odwróconych załamków P czy zmian osi serca. Dlatego znajomość dokładnego przebiegu odprowadzenia I i jego biegunowości jest, moim zdaniem, absolutną podstawą poprawnej interpretacji zapisu EKG i kontroli jakości badania.
Na ilustracji widzimy klasyczne rozmieszczenie elektrod charakterystyczne dla odprowadzenia I: prawa kończyna górna jest oznaczona jako biegun ujemny, lewa kończyna górna jako biegun dodatni. Błędem, który często się pojawia, jest mylenie tego układu z odprowadzeniem II. W odprowadzeniu II elektroda ujemna znajduje się na prawym przedramieniu, ale dodatnia już nie na lewym przedramieniu, tylko na lewej nodze. To sprawia, że wektor patrzenia serca jest bardziej z prawa-góry w lewo-dół, co daje bardzo wyraźne, wysokie zespoły QRS i załamki P i z tego powodu odprowadzenie II jest ulubionym odprowadzeniem do monitorowania rytmu. Na rysunku nie ma jednak elektrody na nodze jako bieguna dodatniego, więc nie spełnia to definicji odprowadzenia II. Kolejne często mylone pojęcie to odprowadzenia wzmocnione: aVR i aVL. Są to odprowadzenia jednobiegunowe, w których elektrodę aktywną stanowi jedna kończyna, a elektrodę odniesienia tzw. elektroda Wilsona (połączenie pozostałych kończyn). W aVR elektrodą dodatnią jest prawa ręka, a „wspólną elektrodą ujemną” jest średnia potencjałów lewej ręki i lewej nogi. W praktyce oznacza to, że aVR patrzy na serce z prawej, górnej strony klatki piersiowej, a załamki P, QRS i T są zwykle ujemne. Na rysunku wyraźnie zaznaczono układ dwubiegunowy między dwiema elektrodami, bez udziału trzeciej kończyny jako elektrody referencyjnej, więc nie może to być aVR. Bardzo podobnie jest z aVL – tutaj elektrodą dodatnią jest lewa ręka, a odniesieniem jest uśredniony potencjał prawej ręki i lewej nogi. aVL patrzy na serce z lewej, górno-bocznej strony. Zapis w aVL ma zwykle mniejszą amplitudę, a sama konfiguracja elektrod jest inna niż na ilustracji. Na rysunku widzimy prosty układ dwóch biegunów: minus na prawej kończynie górnej, plus na lewej kończynie górnej. Brakuje typowego „układu trójkąta Einthovena” z elektroda odniesienia, który jest warunkiem powstania odprowadzeń wzmocnionych. Moim zdaniem główny błąd myślowy polega na tym, że wiele osób zapamiętuje tylko nazwy odprowadzeń, ale nie kojarzy ich z konkretną geometrią rozmieszczenia elektrod wokół serca. W praktyce warto zawsze wyobrazić sobie trójkąt Einthovena: prawa ręka, lewa ręka, lewa noga. Odprowadzenia I, II i III to wektory pomiędzy tymi punktami. Odprowadzenia aVR, aVL i aVF powstają z pojedynczej kończyny jako bieguna dodatniego i sumy pozostałych jako bieguna ujemnego. Jeśli na schemacie widzimy tylko dwie kończyny połączone bezpośrednio i opisane jako minus oraz plus, to zawsze sugeruje to odprowadzenie dwubiegunowe, a nie wzmocnione jednobiegunowe. Świadome rozróżnianie tych konfiguracji bardzo ułatwia później interpretację EKG i wychwytywanie błędów ułożenia elektrod.
