PACS (Picture Archiving and Communication System) to właśnie ten system informatyczny, który służy do archiwizowania, przeglądania i przesyłania obrazów diagnostycznych w standardzie DICOM. Można powiedzieć, że PACS jest „magazynem” i „autostradą” dla obrazów z aparatów RTG, TK, MR, USG czy mammografii. Każde urządzenie obrazujące wysyła obrazy w formacie DICOM do serwera PACS, a stacje diagnostyczne (konsole opisowe) pobierają je z PACS do opisu. Dzięki temu radiolog nie musi biegać z płytkami CD czy kliszami, tylko ma wszystko w jednym systemie, często dostępne z różnych pracowni, a nawet z innych szpitali. Standard DICOM (Digital Imaging and Communications in Medicine) określa zarówno format pliku, jak i sposób komunikacji pomiędzy urządzeniami – dlatego PACS musi ten standard bardzo dobrze obsługiwać. W praktyce, gdy technik kończy badanie TK, aparat automatycznie wysyła serię obrazów DICOM do PACS. Radiolog na stacji diagnostycznej otwiera listę badań, wybiera pacjenta i bezpośrednio z PACS wczytuje badanie do przeglądarki DICOM, gdzie może robić rekonstrukcje, pomiary, zmiany okna, porównania z poprzednimi badaniami. Moim zdaniem zrozumienie roli PACS jest kluczowe, bo w nowoczesnej pracowni obrazowej wszystko opiera się na sprawnym przepływie danych: integracji PACS z RIS, z systemem raportowania opisów, a czasem też z systemem zewnętrznym teleradiologii. Dobrą praktyką jest też poprawne konfigurowanie tzw. AE Title, portów i adresów IP, żeby każdy aparat i każda stacja diagnostyczna mogły bez problemu komunikować się z serwerem PACS. W wielu placówkach stosuje się też redundantne serwery PACS i kopie zapasowe, żeby archiwum obrazów było bezpieczne przez wiele lat, co jest wymagane przez przepisy i standardy jakości w radiologii.
W tym pytaniu łatwo się pomylić, bo wszystkie wymienione systemy pojawiają się w szpitalu, ale pełnią zupełnie inne role niż PACS. Dobrze jest sobie to poukładać, bo w praktyce technika elektroradiologii te nazwy przewijają się codziennie i czasem mieszają się w głowie. RIS (Radiology Information System) to system informacyjny pracowni radiologicznej. Służy głównie do rejestracji zleceń, planowania badań, obsługi harmonogramu, danych pacjenta, opisów badań, czasem rozliczeń. RIS integruje się z PACS, ale sam z siebie nie archiwizuje obrazów w sensie technicznym – on „wie”, że badanie jest wykonane, jakie miało parametry, kto je opisał, ale same pliki DICOM są zwykle trzymane właśnie w PACS. Typowy błąd myślowy to założenie, że skoro RIS dotyczy radiologii, to musi przechowywać obrazy. W praktyce to bardziej system administracyjno-kliniczny niż obrazowy. HIS (Hospital Information System) obejmuje cały szpital: oddziały, izbę przyjęć, blok operacyjny, laboratorium itd. Tam są dane o hospitalizacji, zleceniach, lekach, wypisach. HIS może wysyłać zlecenia badań do RIS, ale też nie służy do magazynowania obrazów DICOM. To jest wyższy poziom, taki „mózg organizacyjny” szpitala, a nie magazyn obrazów. Pomylenie HIS z PACS wynika często z tego, że oba są „systemami szpitalnymi”, ale ich funkcje są kompletnie różne. Skrót HER jest natomiast mylący – zwykle w literaturze używa się EHR (Electronic Health Record), czyli elektroniczna dokumentacja medyczna. Nawet jeśli taki system przechowuje opisy badań i dokumentację tekstową, to standardowo nie jest on głównym repozytorium surowych obrazów diagnostycznych w formacie DICOM. Moim zdaniem warto zapamiętać prosty schemat: HIS/EHR – ogólna dokumentacja pacjenta, RIS – organizacja pracy w radiologii, a PACS – obrazy i ich transmisja w standardzie DICOM. Pomylenie tych ról powoduje potem kłopoty w zrozumieniu integracji systemów, a to jest bardzo ważne przy pracy na dyżurach, przy szukaniu badań pacjenta czy przy zgłaszaniu problemów do informatyki. Dlatego jedynym poprawnym systemem do archiwizowania i przesyłania obrazów DICOM na stacje diagnostyczne jest PACS.