Załamek P w zapisie EKG odpowiada depolaryzacji przedsionków, czyli momentowi, kiedy bodziec elektryczny rozchodzi się przez mięsień przedsionków i przygotowuje je do skurczu. To jest tak naprawdę pierwszy element całego cyklu sercowego widocznego w standardowym zapisie 12-odprowadzeniowego EKG. W fizjologicznych warunkach załamek P jest dodatni w większości odprowadzeń kończynowych, szczególnie w II odprowadzeniu, które zwykle analizuje się jako wzorcowe. Moim zdaniem warto „nauczyć się na pamięć”, że P = przedsionki, bo to potem bardzo ułatwia interpretację różnych zaburzeń rytmu, np. migotania czy trzepotania przedsionków. W praktyce technika EKG i personel medyczny, zgodnie z wytycznymi kardiologicznymi, zawsze ocenia obecność, kształt i częstość załamków P. Brak prawidłowych załamków P albo ich nietypowy kształt może sugerować np. rytm z węzła AV, ektopowe pobudzenie przedsionkowe albo przerost przedsionków. W badaniach wysiłkowych czy holterowskich ciągłe śledzenie załamków P pomaga odróżnić tachykardię zatokową od nadkomorowych zaburzeń rytmu. Warto też pamiętać, że załamek P kończy się przed zespołem QRS – to czas, kiedy impuls po przejściu przez przedsionki dociera do węzła przedsionkowo‑komorowego. W dobrych praktykach diagnostyki elektromedycznej zawsze analizuje się P w kontekście całego odstępu PQ (PR), bo to daje informację nie tylko o depolaryzacji przedsionków, ale też o przewodzeniu przedsionkowo‑komorowym. Z mojego doświadczenia, jak ktoś dobrze rozumie załamek P, to dużo szybciej ogarnia resztę zapisu EKG, bo ma solidny punkt odniesienia do oceny rytmu i przewodnictwa.
W zapisie EKG bardzo łatwo pomylić poszczególne załamki, zwłaszcza na początku nauki. Typowy błąd polega na kojarzeniu każdego wyraźnego załamka z „jakimś skurczem serca”, bez dokładnego rozróżniania, która część mięśnia sercowego jest pobudzana. Depolaryzacja przedsionków dotyczy wyłącznie załamka P, natomiast pozostałe załamki – T, Q, R – odnoszą się już do zjawisk w obrębie komór. Jeśli ktoś wybiera załamek T, zwykle myli pojęcia depolaryzacji i repolaryzacji. Załamek T odzwierciedla repolaryzację komór, czyli powrót komórek mięśnia komór do stanu spoczynkowego po skurczu. To jest końcowa faza cyklu komorowego, a nie początek pobudzenia. Klinicznie ocena załamka T jest ważna np. w niedokrwieniu, zaburzeniach elektrolitowych czy działaniach niepożądanych leków, ale nie ma związku z depolaryzacją przedsionków. Z kolei załamki Q i R wchodzą w skład zespołu QRS, który jako całość opisuje depolaryzację komór. Załamek Q jest zwykle pierwszym ujemnym wychyleniem przed dodatnim R i odzwierciedla wczesną fazę pobudzenia przegrody międzykomorowej. Załamek R to główny dodatni komponent zespołu QRS, związany z rozprzestrzenianiem się fali depolaryzacji przez masę mięśnia komór. W praktyce diagnostycznej to właśnie kształt i szerokość zespołu QRS, a nie załamek P, wykorzystuje się do oceny bloków odnóg pęczka Hisa czy komorowych zaburzeń rytmu. Błąd myślowy polega często na tym, że skoro załamki Q, R i T są „większe”, to wydają się ważniejsze i automatycznie przypisuje im się rolę w inicjacji pobudzenia. Tymczasem przedsionki mają dużo mniejszą masę mięśniową niż komory, więc ich aktywność elektryczna generuje mniejszy załamek – właśnie P. Standardy opisowe EKG jasno wskazują: P = depolaryzacja przedsionków, QRS = depolaryzacja komór, T = repolaryzacja komór. Jeśli ten schemat się dobrze utrwali, interpretacja EKG staje się dużo prostsza i bardziej logiczna.