Na przedstawionym zapisie EKG widać typowy obraz migotania przedsionków. Kluczowa cecha, na którą zawsze warto patrzeć, to brak wyraźnych, regularnych załamków P przed zespołami QRS. Zamiast nich linia izoelektryczna jest lekko „pofalowana” – widoczne są drobne, nieregularne fale przedsionkowe (tzw. fale f). Do tego dochodzi całkowicie niemiarowa, „chaotyczna” częstość zespołów QRS, czyli tzw. rytm całkowicie niemiarowy. W praktyce mówi się często: brak P, nieregularne R–R, obecne drobne fale – myślimy o migotaniu przedsionków. W codziennej pracy technika czy pielęgniarki EKG ważne jest, żeby przy każdym opisie rytmu świadomie przejść prosty schemat: najpierw ocena regularności odstępów R–R, potem szukanie załamków P, następnie ocena szerokości QRS. W migotaniu przedsionków QRS-y są zwykle wąskie (jeśli nie ma jednocześnie bloku odnóg), co też widać w tym przykładzie. Taki zapis oznacza, że skurcze przedsionków są całkowicie chaotyczne, a węzeł przedsionkowo‑komorowy przepuszcza impulsy w sposób nieregularny. Z praktycznego punktu widzenia rozpoznanie AF na EKG ma ogromne znaczenie kliniczne: pacjent z takim zapisem wymaga oceny ryzyka zatorowości (skala CHA₂DS₂‑VASc), często wdrożenia leczenia przeciwkrzepliwego i kontroli częstości rytmu komór. W standardach postępowania (m.in. wytyczne ESC) podkreśla się, że pojedynczy 12‑odprowadzeniowy zapis EKG z typowym obrazem, jak tutaj, wystarcza do potwierdzenia rozpoznania. Moim zdaniem warto sobie takie klasyczne przykłady „wdrukować w pamięć”, bo potem na dyżurze, gdy trzeba szybko ocenić monitor czy wydruk z aparatu, decyzja jest znacznie prostsza i pewniejsza. Ten rodzaj zadania dobrze uczy patrzenia na rytm całościowo, a nie tylko na pojedynczy odprowadzenie.
Analizując ten zapis EKG, łatwo wpaść w kilka typowych pułapek interpretacyjnych, zwłaszcza gdy patrzy się głównie na kształt pojedynczych zespołów QRS zamiast na cały rytm. W blokach odnóg pęczka Hisa – zarówno prawej, jak i lewej – podstawową cechą jest poszerzenie zespołu QRS powyżej 120 ms oraz charakterystyczna morfologia w odpowiednich odprowadzeniach (dla RBBB klasyczne obrazy rsR’ w V1–V2, dla LBBB szeroki, zazębiony R w V5–V6 oraz głębokie S w V1–V2). Co ważne, w blokach odnóg rytm komór jest zazwyczaj regularny, a przed każdym zespołem QRS obecny jest prawidłowy lub przynajmniej rozpoznawalny załamek P. Na prezentowanym zapisie QRS-y są wąskie, bez typowej morfologii bloku prawej czy lewej odnogi, a częstość i odstępy R–R są wyraźnie nieregularne, co od razu przeczy rozpoznaniu bloku przewodzenia w pęczku Hisa. Kolejna możliwa pomyłka to skojarzenie tak nieregularnego rytmu z migotaniem komór. Tu jednak trzeba pamiętać, że w migotaniu komór nie widzimy w ogóle wyraźnych, powtarzalnych zespołów QRS ani uporządkowanej linii podstawowej. Zapis ma charakter całkowicie chaotyczny, o dużej amplitudzie lub drobnofalowy, bez jakiejkolwiek organizacji, a pacjent klinicznie jest w stanie nagłego zatrzymania krążenia. W naszym przypadku zespoły QRS są wyraźne, możliwe do zmierzenia, a amplituda sygnału jest stosunkowo stała – to zdecydowanie nie jest obraz migotania komór. Typowy błąd myślowy przy takich zadaniach polega na tym, że ktoś zauważa „bałagan” w górnej części zapisu i od razu przypisuje go albo do bloku odnóg (bo coś mu „nie pasuje w kształcie QRS”), albo do migotania komór (bo rytm jest nierówny). Tymczasem prawidłowa droga to spokojna, krok po kroku analiza: czy są załamki P, czy rytm R–R jest regularny, jaka jest szerokość QRS. W migotaniu przedsionków, które tu występuje, brak jest wyraźnych P, linia podstawowa jest pofalowana, a odstępy R–R są całkowicie nieregularne, przy zachowaniu wąskich QRS. Z mojego doświadczenia wynika, że wyrobienie nawyku takiej systematycznej oceny bardzo ogranicza liczbę pomyłek i sprawia, że nawet w stresie rozpoznanie rytmu staje się dużo pewniejsze.