Kwalifikacja: MED.08 - Świadczenie usług medycznych w zakresie diagnostyki obrazowej, elektromedycznej i radioterapii

W karcynogenezie wyróżnia się kilka następujących po sobie etapów i łatwo się w nich pogubić, bo nazwy są dość podobne i brzmią trochę abstrakcyjnie. Wiele osób intuicyjnie przypisuje inwazję i przerzuty już do wcześniejszych faz, takich jak inicjacja czy promocja, bo kojarzy nowotwór złośliwy od razu z przerzutami. Tymczasem proces jest bardziej stopniowy. Inicjacja to najwcześniejszy moment, kiedy w komórce pojawia się trwałe uszkodzenie materiału genetycznego – mutacja, która nie zostaje naprawiona. Komórka może wyglądać zupełnie normalnie pod mikroskopem, nie nacieka, nie tworzy przerzutów, po prostu ma „zapisany” błąd w DNA. To jest bardziej poziom zmian molekularnych niż klinicznych. Promocja to faza, w której te zainicjowane komórki zaczynają się nadmiernie dzielić pod wpływem różnych czynników promujących, np. hormonów, przewlekłego stanu zapalnego czy niektórych chemikaliów. Rozrasta się wtedy klon komórek z mutacją, ale wciąż mówimy o zmianie raczej łagodnej lub przedinwazyjnej – bez przekraczania błony podstawnej i bez przerzutów. Tu typowym błędem myślowym jest założenie, że skoro guz rośnie, to już musi naciekać i dawać przerzuty. W rzeczywistości wiele zmian w fazie promocji ma jeszcze charakter ograniczony, przypomina np. dysplazję wysokiego stopnia czy raka in situ. Konwersja bywa różnie definiowana w literaturze, ale zwykle odnosi się do przejścia ze stanu przednowotworowego w nowotwór złośliwy na poziomie histologicznym. Nadal jednak sama nazwa nie oznacza automatycznie, że guz jest już w pełni zdolny do tworzenia przerzutów odległych. Kluczowe dla pytania jest rozróżnienie: inwazja miejscowa i przerzutowanie to cechy fazy progresji. W progresji dochodzi do dalszego nagromadzenia mutacji, niestabilności genetycznej i selekcji najbardziej agresywnych klonów komórek. To wtedy guz zaczyna naciekać otaczające tkanki, wnika do naczyń i może kolonizować odległe narządy. Moim zdaniem warto zapamiętać prosty schemat: inicjacja – pierwsza mutacja, promocja – rozrost klonu, konwersja – przejście w nowotwór złośliwy, progresja – pełna agresja kliniczna z inwazją i przerzutami. Takie uporządkowanie pomaga uniknąć mylenia etapów i lepiej rozumieć, dlaczego rozpoznanie na wczesnych fazach daje dużo lepsze rokowanie.