Na radiogramie 2 widoczne są typowe dla kamicy nerkowej zwapniałe złogi w rzucie dróg moczowych. Mają one postać drobnych, dobrze odgraniczonych, silnie wysyconych (bardzo jasnych) cieni, zlokalizowanych w obrębie typowych pięter: w rzucie nerek, wzdłuż przebiegu moczowodów oraz w okolicy miednicy małej. To właśnie ich gęstość radiologiczna, kształt oraz położenie względem kręgosłupa i talerzy biodrowych pozwalają odróżnić złogi od innych struktur, np. zwapnień naczyniowych czy cieni kałowych. Moim zdaniem kluczowe jest tu świadome „przeskanowanie” wzrokiem całej projekcji od górnych biegunów nerek aż do pęcherza, krok po kroku. W standardach opisowych radiogramu jamy brzusznej (KUB – kidneys, ureters, bladder) przy podejrzeniu kamicy zawsze ocenia się: liczbę złogów, ich wielkość, kształt, lokalizację, a także ewentualne przemieszczenie struktur kostnych lub cechy zastoju. W praktyce technika często wykonuje się takie zdjęcie w projekcji AP na stojąco lub leżąco, z odpowiednio twardą wiązką promieniowania, żeby dobrze uwidocznić struktury kostne i zwapnienia. Z mojego doświadczenia pomocne jest też porównanie symetrii po obu stronach kręgosłupa – obecność jednostronnych, punktowych zacienień w typowej lokalizacji powinna od razu zapalać lampkę, że może to być złóg. W badaniach kontrolnych, zgodnie z dobrą praktyką, porównuje się kolejne radiogramy, aby ocenić migrację kamienia, jego rozpad lub wydalenie, co ma znaczenie przy kwalifikacji do ESWL, zabiegów endoskopowych albo tylko obserwacji zachowawczej.
Rozpoznawanie kamicy nerkowej na prostym radiogramie jamy brzusznej wymaga dość uważnego podejścia, bo w polu obrazowania jest sporo struktur dających podobne zacienienia. Typowy błąd polega na tym, że wzrok skupia się jedynie na kręgosłupie i miednicy, a nie na przebiegu całego układu moczowego. Z tego powodu można łatwo przecenić znaczenie przypadkowych zwapnień naczyniowych, cieni kałowych czy nakładających się struktur kostnych i uznać je błędnie za złogi. Na radiogramach bez kontrastu, takich jak 1 i 4, uwagę przyciąga głównie zarys kręgosłupa lędźwiowego i talerzy biodrowych. Brak jest tam jednak typowych, skoncentrowanych, dobrze odgraniczonych cieni w rzucie nerek czy moczowodów. Owszem, mogą być widoczne pojedyncze, niewyraźne zagęszczenia, ale ich lokalizacja jest niespecyficzna, a kształt zbyt rozlany, aby wiarygodnie mówić o kamicy. W praktyce opisowej takie obrazy traktuje się raczej jako prawidłowe lub nieswoiste, wymagające ewentualnie dalszej diagnostyki USG niż jako dowód złogów. Radiogram 3 jest dodatkowo mylący, bo wypełniający kontrast w układzie kielichowo‑miedniczkowym i pęcherzu daje bardzo wyraźny obraz nerek i dróg moczowych. Łatwo wtedy uznać, że każda jaśniejsza struktura to kamień, a tymczasem kontrast sam w sobie jest jednorodnym zacienieniem, a złogi – jeśli są – zwykle widoczne są jako ubytki w jego zarysie albo dodatkowe, bardzo gęste cienie. Jeżeli nie ma wyraźnych, punktowych lub owalnych zagęszczeń nakładających się na zarys wypełnionych kontrastem kielichów czy moczowodu, nie można na siłę „doszukiwać się” kamicy. Z mojego punktu widzenia najczęstsze potknięcie to ignorowanie zasady, że złogi oceniamy zawsze w typowych piętrach anatomicznych: od górnych biegunów nerek, wzdłuż przebiegu moczowodów przy wyrostkach poprzecznych kręgów, aż po rzut pęcherza. Jeśli podejrzany cień leży poza tymi obszarami, zwłaszcza bardziej bocznie lub z przodu, trzeba raczej myśleć o gazie jelitowym, zwapnieniach w obrębie tkanek miękkich czy złogach w innych narządach, niż o kamicy nerkowej. Dobra praktyka w diagnostyce obrazowej mówi też, aby nie opierać się na pojedynczym, wątpliwym zacienieniu – w razie niepewności lepiej skierować pacjenta na USG lub TK niskodawkową, niż stawiać pochopne rozpoznanie na podstawie przypadkowego artefaktu.