Prawidłowo rozpoznałeś zatokę czołową. Na strzałkowym (sagittalnym) obrazie MR głowy zatoka czołowa leży najbardziej do przodu, nad nasadą nosa, w obrębie kości czołowej. W badaniu T1-zależnym, takim jak na tym obrazku, jej światło jest zwykle ciemne (hipointensywne), bo wypełnia je powietrze, a ściany zatoki mają sygnał zbliżony do kości i tkanek miękkich. Charakterystyczne jest to, że zatoka czołowa „siedzi” nad oczodołami i ma kształt mniej więcej trójkątny lub nieregularny, z przegrodą pośrodku. Moim zdaniem znajomość topografii zatok przynosowych na MR jest bardzo praktyczna, bo w codziennej pracy technika czy lekarza opisującego badania łatwo wychwycić np. zapalenie zatok, torbiel śluzową, poziom płynu albo masę guzowatą. W typowym opisie zgodnie z dobrymi praktykami (np. wytyczne neuroradiologiczne ESNR) zawsze warto krótko odnieść się do zatok przynosowych, nawet jeśli badanie było zlecane z innego powodu, bo zmiany zapalne są częste i nierzadko przypadkowo wykrywane. Na MR zatoka czołowa będzie leżeć powyżej jamy nosowej i zatok szczękowych, przed przednim dołem czaszki. W projekcjach czołowych i osiowych dobrze widać, że jest ona parzysta, ale bywa asymetryczna – to jest normalny wariant anatomiczny. W praktyce klinicznej lokalizacja tej zatoki ma znaczenie np. przy planowaniu zabiegów endoskopowych laryngologicznych, dostępu chirurgicznego do przedniego dołu czaszki czy ocenie pourazowych złamań kości czołowej. Na MR, w porównaniu z TK, lepiej oceniamy tkanki miękkie wokół zatoki i ewentualne szerzenie się procesu zapalnego lub nowotworowego wewnątrzczaszkowo. Dlatego taka, wydawałoby się prosta identyfikacja na obrazie, jest fundamentem dalszej, bardziej zaawansowanej diagnostyki obrazowej.
Na obrazie strzałkowym MR głowy łatwo się pomylić, jeśli nie ma się w głowie prostego „schematu” położenia zatok przynosowych względem podstawy czaszki i twarzoczaszki. Strzałka na zdjęciu wskazuje przestrzeń powietrzną położoną najbardziej do przodu i ku górze, nad nasadą nosa, czyli typową lokalizację zatoki czołowej. Błędne odpowiedzi wynikają zwykle z mylenia tego położenia z innymi zatokami lub strukturami żylnymi. Zatoka klinowa leży dużo głębiej, w obrębie trzonu kości klinowej, mniej więcej za jamą nosową i poniżej siodła tureckiego. Na strzałkowym MR można ją znaleźć bezpośrednio pod przysadką mózgową i skrzyżowaniem nerwów wzrokowych. To jest taka „tylna” zatoka, blisko struktur podstawy czaszki. Jeżeli ktoś wskazuje ją z przodu czaszki, nad oczodołami, to znaczy, że trochę odwrócił sobie w głowie anatomię. Zatoka strzałkowa to w ogóle zupełnie inna struktura – to nie jest zatoka przynosowa, tylko zatoka żylna opony twardej, biegnąca wzdłuż sklepienia czaszki, w linii pośrodkowej. Na MR ma zupełnie inny wygląd i położenie: leży wysoko, nad półkulami mózgu, w obrębie opony twardej, a nie w kości twarzoczaszki. Typowym błędem jest mylenie pojęcia „zatoka” jako jamy w kości z zatokami żylnymi, które są naczyniami. W obrazowaniu trzeba bardzo uważać na nazewnictwo, bo to różne układy anatomiczne. Zatoka szczękowa z kolei znajduje się niżej i bardziej bocznie – w trzonie kości szczękowej, pod oczodołem, po obu stronach nosa. Na strzałkowym MR będzie widoczna jako przestrzeń powietrzna pod dnem oczodołu i przed wyrostkiem skrzydłowatym kości klinowej. Jeśli ktoś lokalizuje ją wysoko i na przedniej ścianie czaszki, to najpewniej patrzy bardziej na czoło niż na policzek. Z mojego doświadczenia uczniowie często „przesuwają” sobie w myślach zatokę szczękową za bardzo do góry. Dobra praktyka w diagnostyce obrazowej, zgodnie z podejściem uczonym w radiologii, jest taka, żeby przy każdym obrazie strzałkowym „odczytać” kolejno: zatoka czołowa z przodu i u góry, niżej zatoka szczękowa, głęboko z tyłu zatoka klinowa oraz zatoki sitowe pomiędzy jamą nosową a oczodołami. Dodatkowo osobno w głowie trzymamy zatoki żylne, jak zatoka strzałkowa górna, które w ogóle nie należą do układu zatok przynosowych. Jeżeli na spokojnie przećwiczysz takie mentalne „mapowanie” na kilku przykładach MR i TK, ryzyko podobnych pomyłek bardzo szybko spada.
