Na przedstawionym przekroju osiowym TK głowy strzałka wskazuje prawidłowo zatokę klinową. W tomografii komputerowej w projekcji poprzecznej zatoka klinowa leży centralnie, w linii pośrodkowej, tuż za jamą nosową i poniżej siodła tureckiego. Ma charakterystyczny, dość symetryczny kształt, a jej światło w badaniu bez kontrastu jest hipodensyjne (ciemne), wypełnione powietrzem, otoczone grubszą warstwą kości trzonu kości klinowej. Moim zdaniem to jest jedno z tych miejsc, które warto sobie „zakodować”, bo w praktyce radiologicznej często ocenia się właśnie zatokę klinową pod kątem zmian zapalnych, polipów, guzów czy szerzenia się patologii z przysadki mózgowej. W standardowych opisach TK zatok czy TK głowy zwraca się uwagę na drożność ujść zatok, obecność płynu, pogrubienie błony śluzowej czy całkowite zacienienie zatoki klinowej. Dobre praktyki uczą, żeby zawsze porównywać obustronne struktury oraz oceniać zatokę klinową w kilku kolejnych warstwach – unikamy wtedy pomyłek wynikających z artefaktów albo nietypowego ułożenia głowy. W wielu pracowniach technik wykonujący badanie ma obowiązek sprawdzenia, czy zakres skanowania obejmuje cały kompleks zatok przynosowych, w tym właśnie zatokę klinową, bo bywa ona pomijana przy zbyt małym zakresie. W codziennej pracy klinicznej obraz zatoki klinowej ma znaczenie np. przed planowanym dostępem chirurgicznym przez zatokę klinową do przysadki (dostęp endoskopowy przez nos). Chirurdzy laryngolodzy i neurochirurdzy opierają się wtedy na dokładnym opisie TK i znajomości anatomicznych wariantów tej zatoki. Dlatego rozpoznanie jej na obrazie TK to taki absolutny „must have” w diagnostyce obrazowej głowy.
Na tym typie przekroju TK bardzo łatwo pomylić poszczególne zatoki przynosowe i inne struktury linii pośrodkowej, jeśli nie ma się wyrobionego nawyku patrzenia na typowe punkty orientacyjne. Jednym z częstych błędów jest branie zatoki klinowej za zatokę sitową. Zatoka sitowa składa się z licznych drobnych komórek powietrznych położonych bardziej do przodu, między jamą nosową a oczodołami. Na przekrojach poprzecznych wygląda raczej jak „plaster miodu” po obu stronach przegrody nosowej, a nie jak pojedyncza, centralnie położona jama. Jeżeli na obrazie widzimy jedną, stosunkowo dużą, dobrze ograniczoną jamę w linii pośrodkowej, leżącą głębiej, to jest to typowy obraz zatoki klinowej, a nie sitowej. Kolejne nieporozumienie dotyczy zbiornika wielkiego. Zbiornik wielki (cisterna magna) jest strukturą płynową należącą do przestrzeni podpajęczynówkowej, zlokalizowaną ku tyłowi od rdzenia przedłużonego i poniżej móżdżku. W TK będzie miał gęstość zbliżoną do płynu mózgowo-rdzeniowego i lokalizuje się w tylnej jamie czaszki, zdecydowanie nie w obrębie podstawy czaszki przedniej. Na załączonym obrazie wyraźnie widać, że strzałka wskazuje strukturę kostno-powietrzną w trzonie kości klinowej, a nie przestrzeń płynową w dole tylnym. Zdarza się też, że ktoś automatycznie widząc strukturę w linii pośrodkowej, wpisuje w głowie „przegroda nosowa”. Przegroda nosowa to jednak cienka, pionowa struktura chrzęstno-kostna dzieląca jamę nosową na dwie połowy. W TK będzie ona wyglądała jak linijne zgrubienie kostne i chrzęstne, przebiegające od przodu do tyłu, a nie jak wydzielona jama powietrzna. Tutaj strzałka celuje w przestrzeń wypełnioną powietrzem, otoczoną kością, leżącą za jamą nosową, czyli dokładnie w typowym miejscu zatoki klinowej. Z mojego doświadczenia typowy błąd myślowy polega na ocenianiu tylko jednego elementu – np. że coś jest ciemne, więc „pewnie zatoka” – bez uwzględnienia pełnej topografii: położenia względem oczodołów, siodła tureckiego, dołów czaszki. Dobre praktyki w diagnostyce obrazowej mówią jasno: najpierw identyfikujemy płaszczyznę, potem orientujemy się na podstawie kości czaszki i dopiero na tym tle przyporządkowujemy nazwy zatok i innych struktur. Dzięki temu unika się właśnie takich pomyłek jak zamiana zatoki klinowej z sitową czy mylenie jam powietrznych z przestrzeniami płynowymi OUN.
