Kwalifikacja: MED.08 - Świadczenie usług medycznych w zakresie diagnostyki obrazowej, elektromedycznej i radioterapii

W tym pytaniu pułapka polega głównie na pomieszaniu odczynów wczesnych z późnymi oraz objawów ogólnych z typowymi, narządowymi powikłaniami popromiennymi. Brak apetytu, wymioty i biegunka to przede wszystkim objawy ostrego, wczesnego działania promieniowania jonizującego na organizm, szczególnie przy napromienianiu dużych objętości jamy brzusznej, miednicy czy w sytuacji ogólnoustrojowego narażenia. Są one związane z uszkodzeniem szybko dzielących się komórek nabłonka przewodu pokarmowego oraz wpływem na ośrodkowy układ nerwowy. Pojawiają się zwykle w trakcie leczenia lub krótko po nim i przy odpowiednim postępowaniu (nawodnienie, leki przeciwwymiotne, dieta) mają charakter przemijający. Nie zalicza się ich do późnych, przewlekłych odczynów popromiennych. Podobnie rumień i swędzenie skóry są typowymi objawami ostrej reakcji skórnej na napromienianie. Rumień, suchość, złuszczanie, czasem wilgotne zapalenie skóry w fałdach – to klasyka wczesnego odczynu skórnego, który pojawia się zwykle po osiągnięciu dawki kilkunastu–kilkudziesięciu Gy i ustępuje w ciągu kilku tygodni po zakończeniu radioterapii, oczywiście przy odpowiedniej pielęgnacji. Częsty błąd myślowy polega na tym, że wszystko, co „źle się czuje” pacjent po radioterapii, jest wrzucane do jednego worka jako „późne odczyny”. Tymczasem w onkologii radioterapeutycznej bardzo precyzyjnie rozróżnia się czas wystąpienia objawów, bo ma to znaczenie dla planowania leczenia, monitorowania powikłań i oceny jakości terapii według standardów międzynarodowych (np. skale RTOG/EORTC, CTCAE). Późne odczyny, w przeciwieństwie do ostrych, wynikają głównie z uszkodzenia mikrokrążenia, włóknienia i przewlekłych zmian w tkance łącznej oraz narządach miąższowych. Są zwykle nieodwracalne, narastają miesiącami lub latami i dlatego tak bardzo pilnuje się w planowaniu dawki na narządy krytyczne. Objawy ogólnoustrojowe, jak brak apetytu, czy typowo ostre reakcje skórne, jak rumień i świąd, mogą być bardzo dokuczliwe, ale nie są klasyfikowane jako późne odczyny popromienne. W praktyce dobrze jest sobie to uporządkować: ostre – zaraz, późne – po miesiącach/latach, zwykle o charakterze bliznowacenia, zwłóknienia, zaniku, a nie przemijającego zapalenia.