Prawidłowe jest odprowadzenie II, ponieważ zgodnie ze standardem Einthovena mierzy ono różnicę potencjałów między prawym ramieniem (RA) a lewym podudziem (LL). W praktyce klinicznej prawy przedramię traktujemy jako elektrodę RA, a lewy podudzie jako LL, więc dokładnie pasuje to do definicji odprowadzenia II. W zapisie EKG oznacza się je jako Lead II. To odprowadzenie biegnie wzdłuż osi serca z prawej góry (RA) do lewej dołu (LL), przez co najlepiej pokazuje typową depolaryzację przedsionków i komór. Z mojego doświadczenia, jeśli ktoś ma zapamiętać tylko jedno odprowadzenie z kończyn, to właśnie II, bo jest najczęściej używane w monitorowaniu przyłóżkowym, w anestezjologii, OIT, SOR, przy zabiegach endoskopowych czy w trakcie transportu pacjenta. W odprowadzeniu II załamki P są zwykle dobrze widoczne i dodatnie, co pomaga ocenić rytm zatokowy, wykrywać migotanie przedsionków, trzepotanie, częstoskurcz nadkomorowy. W wielu protokołach, np. przy analizie zaburzeń rytmu zgodnie z wytycznymi kardiologicznymi, zaleca się ocenę rytmu właśnie w odprowadzeniu II. W standardowym 12-odprowadzeniowym EKG odprowadzenia kończynowe dwubiegunowe (I, II, III) zawsze opisuje się zgodnie z trójkątem Einthovena: I – między RA a LA, II – między RA a LL, III – między LA a LL. Warto to sobie narysować i zapamiętać, bo potem dużo łatwiej rozumie się osie elektryczne serca i interpretację zapisów. W codziennej pracy technika elektroradiologii poprawne kojarzenie, które elektrody tworzą dane odprowadzenie, to podstawa bezpiecznego i wiarygodnego badania.
W tym pytaniu łatwo się pomylić, bo wszystkie odpowiedzi odnoszą się do odprowadzeń kończynowych, ale różnica polega na tym, jak są zbudowane i między jakimi punktami mierzą potencjał. Kluczowe jest zrozumienie klasycznego trójkąta Einthovena i rozróżnienie odprowadzeń dwubiegunowych (I, II, III) od jednobiegunowych wzmocnionych (aVR, aVL, aVF). Odprowadzenie III nie może być poprawne, bo mierzy różnicę potencjałów między lewym ramieniem (LA) a lewym podudziem (LL). Elektroda na prawym przedramieniu (RA) w ogóle nie jest w nim biegunem czynnym ani biernym, tylko bierze udział pośrednio przy wyznaczaniu tzw. elektrody Wilsona. Typowym błędem jest mylenie „lewa kończyna górna” z „prawą”, szczególnie jeśli ktoś nie ma w głowie schematu trójkąta. Odprowadzenia aVL i aVF są jeszcze inną kategorią. To są odprowadzenia jednobiegunowe wzmocnione (augmented). W aVL biegun czynny znajduje się na lewym ramieniu, a biegun odniesienia jest wirtualny, wyliczony jako średnia potencjałów z pozostałych kończyn (RA i LL). Czyli to nie jest prosta różnica między konkretnymi dwiema elektrodami, tylko pomiar względem uśrednionego potencjału. W aVF biegunem czynnym jest lewy podudzie (LL), a biegun odniesienia stanowi średnia z RA i LA. Z tego powodu nie można powiedzieć, że aVF mierzy różnicę między lewym podudziem a prawym przedramieniem, chociaż RA jest jednym ze składników elektrody odniesienia. To takie półprawdy, które często wprowadzają w błąd. W praktyce dobre podejście to podzielić sobie w głowie: I, II, III – konkretne para elektrod; aVR, aVL, aVF – jedna elektroda aktywna i „wirtualna” elektroda odniesienia. Jeżeli w treści pytania jest wyraźnie mowa o różnicy potencjałów między dwiema konkretnymi kończynami, to prawie na pewno chodzi o jedno z odprowadzeń dwubiegunowych. Wtedy wystarczy przypomnieć sobie schemat: I – RA–LA, II – RA–LL, III – LA–LL. Wszystko inne to już odprowadzenia jednobiegunowe. Takie uporządkowanie bardzo zmniejsza ryzyko typowych pomyłek na egzaminie i przy łóżku pacjenta.